In de voetsporen van ‘waterdokter’ Sebastian Kneipp
In het midden van de 19e eeuw heeft de Duitse pastoor Sebastian Kneipp op basis van de heilzame eigenschappen van water en kruiden de zogenaamde Kneipp-therapie ontwikkeld. Sindsdien is het kuuroord Bad Wörishofen in de Allgäu, waar Kneipp een groot deel van zijn leven doorbracht, een soort mekka voor mensen die op zoek zijn naar lichamelijke en geestelijke balans.
Tekst en foto’s: Miriam Schröer
Een fortuinlijke (her)ontdekking
Het begon allemaal met enorme pijn: Een jaar nadat de jonge Kneipp zijn studie theologie was begonnen, kreeg hij longtuberculose, een ziekte die destijds als ongeneeslijk gold. Toevallig vond hij een oud boek met de titel “Unterricht von der Kraft und Wirkung des frischen Wassers” van de Silezische arts Dr. Johann Sigmund Hahn. Daarin werd aanbevolen om ‘s morgens en ‘s avonds in ‘een koude bron of rivier’ te baden. Kneipp durfde het aan en stapte in 1849 regelmatig de ijskoude Donau in. En ziedaar: Het werkte. Hij herstelde, kreeg zijn eetlust terug en slaagde voor zijn examens. Het succes bij zichzelf overtuigde hem. Kneipp geloofde vanaf dit moment vast in de genezende kracht van het water. Zes jaar later werd hij pastoor in Bad Wörishofen, waar hij zijn onderzoek uitbreidde. Op het spoor van de gezondheidspioneer maak ik een reisje naar het nog geen 15.000 inwoners tellende kuuroord in de Allgäu, waar in 2021 ‘Kneippjahr’ gevierd wordt, het 200-jarige jubileum van de geboorte van Sebastian Kneipp.
De mensen ‘kneippen’ al sinds 1860
Het verfrissende effect van een koude douche of een rondje in een heerlijk koud meer op een hete zomerdag was toen natuurlijk geen revolutionaire ontdekking. Het bijzondere aan Kneipp was, dat hij voor de hydrotherapie speciale bassins liet bouwen, waarin je telkens een ander lichaamsdeel kunt baden. Dat heeft als voordeel, dat je het – in tegenstelling tot koud douchen – bijvoorbeeld tijdens een wandeling even tussendoor kunt doen (wat je dan trouwens ‘kneippen’ noemt). Ik loop naar een van deze ‘Kneipp-Anlagen’, waar een foto naast de bassins de lange traditie van het arm- en beenbaden toont: vier vrouwen uit de tijd rond 1860 staan met hoog gehouden rokken in een riviertje.
Op een Kneippse espresso
Het is hoogste tijd om het zelf te proberen. Ik ga voor wat hier ook de ‘Kneippse espresso’ wordt genoemd, een stimulerend armbad. Espresso vind ik lekker, ik ben benieuwd of de Kneippse versie ook iets voor me is. Armen voor het lichaam vouwen en enkele seconden onderdompelen – niet te lang, het moet niet pijn doen! Als mijn armen onder water zijn, schrik ik even – het is toch kouder dan ik had verwacht! Maar het korte stimulerende bad heeft inderdaad een opwekkend effect- net als een kopje espresso.
Het principe achter deze korte badsessies is het prikkelen van zintuigen: Het afschrikeffect zorgt voor een versnelde doorbloeding. Bloed brengt naast warmte en zuurstof ook voedsel door heel het lichaam en voert afvalstoffen af. Een betere circulatie zorgt ervoor dat de weefsels en organen beter doorbloed worden en daardoor ook beter functioneren (bijvoorbeeld in de vorm van een betere stofwisseling). Ik begin al overtuigd te raken, schudt mijn armen klunzig door de lucht, want afdrogen is streng verboden (vervalst het positieve effect) en loop vol energie verder in richting kuurpark.
Een prachtig kuurpark
In deze 163.000 vierkante meter grote oase bevindt zich een ‘aromatuin’: Kruiden spelen namelijk naast water een centrale rol in Kneipps filosofie: Van lindebloesems en vlierbloesem maakte hij thee of sap, van arnica, paardenbloem en goudsbloem werden zalven en tinctuur gemaakt. Naast ‘waterdokter’ heeft Kneipp daarom ook de bijnaam ‘kruidenpastoor’. Ook in de herfst, wanneer de geur van de kruiden en bloemen minder waarneembaar is, is het kuurpark een heerlijke plek om tot rust te komen – het herfstlicht laat de goudgele kleuren van de bladeren magisch oplichten.
Schoenen uit!
Vandaag staat me meer te wachten dan zachte geuren en mooie kleuren: Als je Kneipps therapie in al zijn facetten en met al zijn prikkels wilt beleven, mag je het blote voeten parcours beslist niet missen. Toni Fenkl, die regelmatig gasten door het blote voeten parcours begeleidt, verwacht me al – vanzelfsprekend zonder schoenen. Het lijkt zo natuurlijk, dat ik hem vraag, of hij überhaupt nog schoenen draagt. “Je raakt er een beetje aan verslaafd. Het is gewoon zo’n mooi gevoel om de natuur op je voetzool te voelen. Maar soms moet ik natuurlijk schoenen aandoen, helaas.” Ik wil de natuur ook op mijn voetzool voelen, zet mijn schoenen in een kluisje en volg Toni door het vochtige gras.
De eerste 30 stappen veroorzaken een soort shock: het doet meer pijn dan ik dacht. Dat zal ik nooit een uur volhouden, waarom heb ik mijn schoenen niet voor de zekerheid meegenomen? Alsof hij mijn gedachten had gelezen, zegt Toni op een rustige toon “Het is wel even wennen in het begin. Zeker als je normaal nooit blootsvoets loopt. Wacht nog even een paar minuten.” En ziedaar, een paar honderd meter verder gaat het al beter. Mijn voeten worden ineens warmer. We lopen over blaadjes, steentjes, zand, noem het maar op. Een highlight van de meer dan 20 stations van het 1550 meter lange parcours is de moddergreppel. Het het is zalig om je voeten zachtjes in de modder te laten zakken. Heerlijk. Zo eenvoudig kan geluk zijn.
Op blote voeten word je niets in de schoenen geschoven
Het effect is eigenlijk hetzelfde als bij het armbad: Normaal komt er niet zo heel veel bloed in je voeten terecht. Als je op blote voeten loopt, wordt de bloedsomloop gestimuleerd omdat je lichaam merkt dat je bloed in je voeten nodig hebt. Daarnaast sterkt het de voeten en spieren, maar ook het immuunsysteem. De glimlachende bon vivant Toni lijkt me het beste voorbeeld, dat het echt werkt. “Als je dit regelmatig doet, word je in het algemeen sterker. Wie op blote voeten loopt, kun je niets in de schoenen schuiven!”, verzekert hij me stralend en ik neem me voor, zijn advies op te volgen.
Bad Wörishofen – hét originele oord om te ‘kneippen’
Het hoogtepunt van zijn populariteit bereikte Kneipp nadat in 1886 zijn boek ‘Meine Wasserkur’ verscheen. Het werd binnen korte tijd een bestseller en trok vele nieuwsgierigen naar Bad Wörishofen. Kneipp begon te reizen en behandelde zelfs Paus Leo XIII in Rome. In de hele wereld openden Kneippse kuurinrichtigen. In 2015 werd de traditionele kennis en praktijk naar de leer van Sebastian Kneipp tot immaterieel cultureel erfgoed verklaard. Het kuuroord Bad Wörishofen is natuurlijk slechts een van vele plaatsen waar je de Kneipp-therapie kunt beleven, maar wel de enige waar je – als je wilt ook op blote voeten – historisch gezien in de voetsporen van de ‘waterdokter’ hoogstpersoonlijk kunt stappen.
Info
Kneippjahr
Het jaar 2021 staat in het teken van Sebastian Kneipp. Omdat het op 17 mei 2021 tweehonderd jaar geleden is dat hij werd geboren, wordt er in Bad Wörishofen gedurende het hele jaar extra aandacht aan de beroemde inwoner gegeven en worden er speciale evenementen georganiseerd. Op deze website vind je uitgebreide informatie over het Kneippjahr 2021.
Slapen
KurOase im Kloster
Een prachtig gebouw met historische charme. Hier wonen nog steeds nonnen, die ook sommige Kneipp-behandelingen geven. Een week Kneipp-therapie in een tweepersoonskamer incl. halfpension, 11 Kneipp behandelingen, 2 massages en een uitgebreid sportaanbod vanaf € 845 per persoon.
Eten
La Statione
Modern, mooi restaurant direct naast het station Bad Wörishofen
Museum
Kneippmuseum, toegang € 3 (€ 1,50 met korting)
Wandel- en fietsroutes, actuele evenementen en meer
