Een biertour door Franken: kennismaking met het Beierse reinheidsgebod

Het beroemde ‘Reinheitsgebot’ is ruim 500 jaar oud. In de vrijstaat Beieren werd dit op een waardige manier gevierd. Je kunt er bijvoorbeeld aan een biertour door Franken deelnemen, die langs verschillende brouwerijen lijdt.

Tekst: Franz Lerchenmüller

Het begon zo: Lina, een leuk meisje uit Oberfranken studeerde in Weihenstephan brouwerijwezen en werd daar verliefd op Lars uit België. Op een gegeven moment verloven die twee zich en Lars, die in Beieren op een paar ideeën is gekomen, vertelt zijn vader Louis, dat hij de kleine Fränkische brouwerij van Lina en haar moeder Emmi en die van henzelf wil samenvoegen en in de toekomst volgens het Duitse reinheidsgebod (gerstenat uitsluitend uit gerst, hop en water) wil brouwen. Daar is hij echter aan het verkeerde adres! Want in België wacht Julie toch op Lars en zij heeft een grote brouwerij te vergeven.

Foto: Franz Lerchenmüller

Wie heeft dat gedaan?

En hoezo reinheidsgebod: “Dat wordt toch veel te duur, Lars!” Louis windt zich vreselijk op, wordt knalrood in zijn witte zomerpak en gooit de aanwezigen de meest verschrikkelijke beledigingen naar het hoofd: “Jullie Fränkische Beier, jullie..!” Dan onterft hij zijn zoon ter plekke en nu ligt hij dood onder aan de keldertrap. En zoals altijd heeft niemand het gedaan. Maar nu nemen we eerst een slokje, proost! Laat de varkensfilet goed smaken – hij zwemt in een saus van landbier met majoraan.

Bier, bier en nog eens bier

Vanavond draait in Gaststättte ‘Pfister’ in Weigelshofen alles om bier. Net zoals dat in Beieren al bijna 500 jaar altijd en overal het geval is. Tussen de tafels bij Pfister gaat het misdaadtheater ‘De halve man en het reinheidsgebod’ intussen vrolijk door. Een verkouden commissaris komt niet echt verder met zijn onderzoek; het hooggeëerde publiek, proost, helpt hem graag. En aan het einde van het spektakel heerst er in de zaal gerechtigheid: een pralineparfait met gekaramelliseerde brouwmout op het bord en door de keel een flinke slok roodgoud bockbier met een vleugje vanillesmaak en crèmig schuim. Nogmaals proost!

De hoogste brouwerijdichtheid

Dat Oberfranken op het gebied van bier hoog van de toren blaast, is logisch. Er zijn hier nog ongeveer 200 brouwerijen in bedrijf, die ca. 1.000 soorten bier produceren. De slogan “Wereldwijd de hoogste dichtheid aan brouwerijen, bakkerijen en slagers” staat hoog in het vaandel geschreven. En de Fränkische Schweiz, het gebied tussen Neurenberg, Bamberg, en Bayreuth dat lieflijk ‘die Fränggische’ wordt genoemd, heeft alleen al 70 brouwerijcafés en biedt daarmee volop gelegenheid ergens gezellig een glaasje te drinken.

Foto: Franz Lerchenmüller

Glooiend landschap tijdens de biertour door Franken

Daar ligt een glooiend landschap van weiden en akkers met hier en daar kapelletjes en boomgaarden. De dorpjes met hun vakwerkgevels en oude bronnen staan ertussen te stralen. Daarachter steken zilvergrijze, ruwe muren en spitse punten omhoog; kwarts rotsen, die zijn blijven staan toen het zachtere kalkzandsteen wegspoelde. Ooit was hier een begroeiing van knoestige eiken, sparren en clematissen.

Bierwandeling

Pas in de laatste decennia begon het wandelverbond met het kappen van bomen en struiken en het vrijmaken van de kale rotsen. Aan de ene kant ziet dat er minder romantisch uit, aan de andere kant kan de alleen hier voorkomende, licht minnende lijsterbes zich op deze plek weer vermeerderen en verheugen de slechtvalken zich over een ideaal broed- en jachtrevier. Het lieftallige landschap kan het best worden verkend tijdens een bierwandeling. Deze begint hier op zaterdag, ’s morgens om negen uur in Waischenfeld.

Auf geht’s!

Ongeveer 25 vrouwen en mannen met grappige hoedjes gaan met ‘dem Helmut’ op weg en brengen de hele dag door in frisse natuur of in de warme cafeetjes. Elke twee tot drie kilometer wordt een halte ingelast, in totaal zo’n zes per dag. In het begin blijft iedere groep nog op zichzelf. Maar na een Zwickelbier bij ‘Schroll’, de schouderkarbonade met knoedels bij ‘Krug’ en een mirabellenbrandewijn om op te warmen bij brouwerij ‘Reichhold’, verandert dat al snel. Tussen neus en lippen door krijg je nog wat fundamentele informatie over de bierculturen te horen. Een ‘Seidla’ (een halve liter) bier kost in Franken tussen 2 en 3,50 euro.

Foto: Franz Lerchenmüller

Superstemming!

Een volgend bier wordt geserveerd, als je je stenen bierpul op tafel legt, om te laten zien dat hij leeg is. Als Helmut in Pension ‘Pflaum’ zijn accordeon tevoorschijn haalt, worden de mannen met hun harde stemmen nog luider en de installatiebouwers uit Marnurg, de sporters uit Mainz en de medewerksters van de koffieautomatenfirma uit Neurenberg staan al snel door elkaar te praten. En dat doen ze ook bij de ‘Kathibräu’, in de ‘Rothenbach’ en bij de ‘Wolf’, terwijl de fijnzinnige smaakverschillen tussen Kellerpils, bruin Lager, lichte Zwickel, Rookbier en donker Landbier op een gegeven moment geen belangrijke rol meer spelen.

Sentimentele mannen

Hoofdzaak proost! Bier zorgt ervoor dat mannen sentimenteel worden, beweren de oude Soemeriërs. De biersoorten hier werken eerder ontspannend. Wie graag meer over de geheimen van de brouwkunst wil weten, kan terecht bij het ‘Bierkulinarium’ in de ‘Drie Kronen’ in Memmelsdorf. Hans-Ludwig Straub, de man met de driepunter hoed op zijn hoofd, presenteert zijn brouwerijrondleiding heel onderhoudend, maar geeft in de tussentijd zoveel informatie, dat je na afloop bijna zou denken dat je zelf ook wel even zo’n gerstenat brouwt.

Foto: Franz Lerchenmüller

Grote variatie tijdens de biertour door Franken

Natuurlijk: Bier wordt samengesteld uit water, gerst, hop en ook gist, dat pas in de 19e eeuw in het reinheidsgebod werd opgenomen. Dat het desondanks toch geen saaie eenheidsworst wordt, is te danken aan de verhouding van de verschillende ingrediënten. Zacht water is geschikt voor pils, hard water eerder voor de donkere Münchner bieren. Er bestaan voor gist alleen al 200 soorten. Een bierkleurenwaaier toont de 74 verschillende moutsoorten die de Bamberger mouterijen aanbieden. En bij hop, dat voor de bittere smaak zorgt, worden tegenwoordig vooral soorten met een fruitig aroma gekweekt: kruisbessen, mango of mandarijn.

Oneindige combinatiemogelijkheden

De grote verscheidenheid aan grondstoffen zorgt voor oneindig veel combinatiemogelijkheden – in Straubs kelder rijpt op dit moment een bier met vijftig soorten mout. Om de opschudding rondom ‘Craft beer’, waar op dit moment in de hippe kroegen in Duitsland zoveel over wordt gesproken, kunnen de Fränkische brouwers alleen maar lachen: hun bier werd immers altijd al handmatig vervaardigd. En dat blijft ook zo tot in de eeuwigheid.

Rollende bierproeverij

De vereniging van de museumtrein ‘Dampfbahn Fränkische Schweiz e.V.’ wilde tijdens de viering van het 500-jarig Reinheitsgebot niet achterblijven. Daarom reed in 2016 de stoomlocomotief tussen Ebermannstadt en Behringersmühle en in de ‘Donnerbüchse’, de 80 jaar oude en luid ratelende buffetwagon, zaten dan fijnproevers te drinken, die luisterden naar de biersommelier Ernst Rothenbach, die hen probeerde uit te leggen wat de verschillen tussen stoomtrein-bier, Gössweinsteiner Wallfahrtsbier en Aufsesser dunkel zijn.

Buiten kwam dan Gasseldorf langs, waar Johann Georg Lahner, de uitvinder van het Wiener worstje, is geboren. En later, in Gößweinstein schoof de barokke bedevaartskerk van Johann Balthasar Neumann voorbij. Op de Wiesent voeren een paar kleurige kajaks. In de pullen knispert het schuim op het bier en zo komt al het goede weer samen: lichaam en geest, ogen en gehemelte, culinaire specialiteiten en cultuur, vandaag en gisteren – proost en “so a Schwanenbräu, bidde!”.

Foto: Franz Lerchenmüller

Meer informatie over de biertour door Franken

De meest populaire biertour door Franken is de brouwerijwandeling, meer informatie op www.franken-bierland.de.

Toeristische informatie

Meer informatie over de Fränkische Schweiz www.fraenkische-schweiz.com

Stoomtreinrit met bierproeverij

Na het enorme succes tijdens de viering van het 500-jarig reinheidsgebod in 2016, is er nog steeds regelmatig een biertour door Franken. Ook zijn er jaarlijks nog steeds enkele ‘rollende bierproeverijen’ in de stoomtrein georganiseerd onder begeleiding van biersommelier Rothenbach. www.dampfbahn.net