TOP

Avantgardistisch Stuttgart

In de jaren twintig van de vorige eeuw was het in Stuttgart een spannende tijd – men genoot van alle geneugten die het leven bood en er was een levendige kunstscène; een stad op weg naar de moderne wereld.

Een spannende tijd: in 1922 wordt het Triadisch Ballet van Oskar Schlemmer in Stuttgart tentoongesteld. De metropool aan de Neckar ontwikkelt zich tot autostad. Al in 1924 zijn er hier verhoudingsgewijs meer auto’s dan in Berlijn. Mercedes-Benz gebruikt in zijn reclamecampagnes de zogenoemde ‘nieuwe vrouw’, met haar bobkapsel en zwaar opgemaakte ogen. In 1927 schrijft de wereldpers van New York tot Moskou over de internationale architectuurbeurs in de wijk Weissenhof.

In de greep van het moderne leven

En in 1929 treedt de legendarische danseres Josephine Baker spaarzaam gekleed en met veel succes op in de Friedrichsbau. De bioscopen, discotheken en openbare zwembaden floreren. ’s Zomers brengen veel inwoners van Stuttgart een bezoek aan een van de vakantieparken die de Duitse Arbeidersvereniging aan het begin van de eeuw heeft gesticht. Omdat de werkdag voor veel werknemers korter is geworden, hebben mensen ’s avonds vrije tijd en zoeken ze vertier. Door het openbaar vervoer worden ze daarnaast ook mobieler. Stuttgart is in de greep van het moderne leven, de kunst en de vrijheid.

Foto: Gregor Lengler

“In Stuttgart hebben we het Bauhaus uitgevonden”

Natuurlijk is er in veel grote steden sprake van de ‘gouden jaren twintig’. Britten noemen ze niet voor niets de roaring twenties en bij de Fransen heten ze Les Années Folles. Deze jaren na de Eerste Wereldoorlog zijn echter niet alleen erg opwindend in Berlijn. ‘Stuttgart heeft dan al een modern imago’, vertelt Anja Krämer, directeur van het Weissenhofmuseum dat is gevestigd in een door Le Corbusier ontworpen huis.

En Steffen Egle, hoofd Educatie van de Staatsgalerie Stuttgart vult aan: ‘Ook op het gebied van musea is Stuttgart een hotspot. De Staatsgalerie heeft moderne ideeën en men interesseert zich voor expressionistische kunst.’ Al vanaf 1905 doceerde Adolf Hölzel, een belangrijke vertegenwoordiger van de moderne kunststroming, aan de kunstacademie en hij verzamelde talentvolle jonge kunstenaars zoals Oskar Schlemmer, Johannes Itten, Willi Baumeister en Ida Kerkovius om zich heen. ‘We kunnen rustig zeggen dat wij het Bauhaus hier hebben uitgevonden’, vindt Nils Büttner, hoogleraar middeleeuwse en moderne kunstgeschiedenis en lid van het rectoraat van de Duitse Academie voor Schone Kunsten. Het onderwijs van Hölzel had al basisprincipes van Bauhaus; Schlemmer en Itten hebben veel van de ideeën van Hölzel later bij Bauhaus in Weimar verder uitgewerkt.

Foto: Gregor Lengler

Spannende kunststad

Waar kun je vandaag de dag de moderne kunst van toen bewonderen? Natuurlijk in de Staatsgalerie Stuttgart, waar naast het Triadisch Ballet ook andere belangrijke werken van Oskar Schlemmer te zien zijn. Verder hangen daar ook vaak schilderijen van Willi Baumeister en Ida Kerkovius en vele andere meesterwerken van internationale modernisten. Ook in het Kunstmuseum Stuttgart aan de Schlossplatz zijn er meerdere zalen met schilderijen van kunstenaars die in de jaren twintig de reputatie van Stuttgart als spannende kunststad eer aan deden. Hier zijn werken van Otto Dix te bewonderen, bijvoorbeeld het drieluik ‘Großstadt’.

Met de weduwenexpres naar het Waldfriedhof

Maar niet alleen kunstwerken zijn bewaard gebleven: de Tagblattturm,  in 1924 de eerste wolkenkrabber van Duitsland, is een symbool van de stad geworden. Ooit had dit gebouw met vijftien verdiepingen de hoogste paternosterlift van de wereld. Tegenwoordig is het de thuisbasis voor cultureel centrum ‘Unterm Turm’ – met meerdere theaterzalen en culturele faciliteiten.

Foto: Grogor Lengler

De oude, houten kabelbaan, die ooit de bijnaam Weduwenexpres kreeg, rijdt al sinds 30 oktober 1929 vanaf de Südheimer Platz in Heslach in een sukkeltempo naar boven naar het Waldfriedhof, waar graven van o.a. Oskar Schlemmer en Adolf Hölzel te vinden zijn.

En ’s avonds ontmoet de uitgaansscene van Stuttgart zich bij een voormalig toiletgebouw van het Palast der Republik in de Friedrichstraße. Omdat het binnen te klein is, wordt er meestal op het plein buiten gefeest. Ook veel toeristische uitspanningen van vroeger, de zogenoemde Waltheime, zijn bewaard gebleven. Op een mooie zomeravond kun je in Heslach of Sillenbuch heerlijk buiten zitten en onder de linden genieten van een biertje met spätzle.

Foto: Gregor Lengler

Een café van 100 jaar oud

Stuttgart heeft ook een spiksplinternieuwe, exclusieve jaren twintig-locatie: de Jigger & Spoon in de Gymnasiumstraße is een cocktailbar, gevestigd in een voormalige bankkluis. Je moet aanbellen om binnengelaten te worden en dan ga je met de lift twee verdiepingen naar beneden. “We wilden aansluiten bij de sfeer van de Amerikaanse speakeasy-bars ten tijde van de drooglegging”, vertelt Eric Bergmann, die samen met Uwe Heine eigenaar is. Het heeft tien maanden geduurd om in de kluis een sfeer van honderd jaar geleden te creëren, maar dan wel met wifi en moderne cocktails. Het traliewerk herinnert nog aan de waardevolle schatten die er vroeger bewaard werden. Een goudmijn is de Jigger & Spoon nog steeds. Hier beneden viert Stuttgart graag feest. Letterlijk een tikje underground. Een tikje avantgardistisch.

Foto: Gregor Lengler

Meer informatie over Stuttgart en zijn kunst vind je hier.