TOP
Carnaval in Keulen

Een gebruiksaanwijzing voor het Keulse carnaval

Er bestaat terecht enige scepsis, er schuilen gevaren in een klein hoekje en er zijn onvermijdelijke misverstanden. Bovendien is het Keulse carnaval natuurlijk in vele opzichten een cliché. Wie meer van de ruim 2000 jaar oude stad en zijn bewoners wil begrijpen, komt echter niet om het belangrijkste feest van het land voorbij. Voor mensen die niet in de stad thuis zijn is het een gewaagde onderneming. Maar, met behulp van een kleine inleiding zou het Keulse carnaval eigenlijk een succes moeten worden.

Tekst: Ralf Johnen

Chocola in plaats van een mobieltje tijdens een carnavalsoptocht in Keulen

Foto: Ralf Johnen

De uitzonderlijke carnavalstijd in Keulen heeft veel gezichten. Op de dagen tussen ‘Weiberfastnacht’ (de donderdag voor carnaval) 11.11 uur en de verbranding van de ‘Nubbel’ om twaalf uur ’s nachts voor aswoensdag, bereikt het feest steeds weer een hoogtepunt als een veel te grote mensenmassa in vaak excentrieke verkledingen op de tafels van een café danst, op de onmogelijkste plaatsen ‘schunkelt’ (inhaken) en luidkeels liedjes met vreemde teksten brult. Dwars door alle leeftijden en uit alle lagen van de maatschappij.

Niemand vraagt zich op dat moment af, waarom hij of zij transpirerend in een dierenkostuum is gehesen en met wildvreemde mensen van het andere geslacht staat te dansen. Bezield door talloze ‘Kölsch’ (zo heet het Keulse bier) kun je je beroepen op het katholieke karakter van de stad. Dat betekent vooral in deze toestand, ook het vermogen om te vergeven. Of beter gezegd: zelfvergiffenis.

Carnaval in Keulen

Foto: Festkomitee Kölner Karneval

Stijgende nervositeit

Maar eerst alles op een rijtje: Als de dagen korter worden, neemt de nervositeit van de ‘Jecken’ (zo heten de carnavalsvierders) duidelijk toe. Want ook al verloopt de carnaval voor velen onvoorspelbaar, de voorbereidingen verlopen extreem gedisciplineerd. Al snel na aswoensdag staat het personeel voor de carnaval van het jaar daarop in de startblokken. Tenslotte kan maar één man per kalenderjaar zijn droom in vervulling laten gaan, om prins te worden in ‘Kölle am Rhein’. Het is natuurlijk ook mogelijk dat de gegadigden genoegen nemen met het hoogste ambt in één van de plaatsen in de omgeving. Ook dat is heel eervol, maar natuurlijk niet hetzelfde als in Keulen.

De opgaaf  vergt overigens een serieuze voorbereiding: honderden afspraken staan het ‘Dreigestirn’ (zo heet het carnavalstrio bestaande uit de prins, maagd en boer tesamen) te wachten, die niet allemaal even glorieus zijn. De prins wordt altijd door de maagd (Jungfrau) en de boer (Bauer) begeleid. Deze prominenten moeten altijd in een smetteloos ornaat verschijnen en een fitte indruk maken. Wat dat betreft is de carnaval een serieuze zaak. Daarom stelt het feestcomité het gekozen Dreigestirn al in de zomer voor. Dan volgen nog vier lange maanden tot aan het begin van het seizoen.

Een Keuls veerboot tijdens de carnavalsoptocht in Keulen voor de dom

Foto: Ralf Johnen

Schnaps en getallen

De datum 11.11. is overigens een voorbeeld van de minder subtiele zijde van de vrolijkheid. Sowieso worden er tijdens het vijfde seizoen (zo wordt carnaval beschouwd) veel zogenoemde ‘Schnapszahlen’, rare getallen, gebruikt. De carnavalsverenigingen vieren hun jubilea altijd in het 44e of 66e jaar van hun bestaan. Nuchtere getallen zijn echter ook van toepassing. Na de elfde van de elfde duurt het bijvoorbeeld nog 50 dagen, voordat het lopende jaar eindigt. Een mooi streven bij de verdrijving van de boze geesten van de winter, wat oorspronkelijk de zin en het doel van het straatcarnaval was.

Na de officiële opening van het seizoen in de Altstadt op 11.11 om 11.11 uur, gaan de Jecken eerst op weg  naar de bekende plaatsen. Hier kan het begin van de carnaval wel tot diep in de nacht duren. Niet lang na de elfde van de elfde beginnen de zittingen van de carnavalsverenigingen. In zalen of grote opgezette tenten zitten de meest met narrenmutsen uitgeruste Jecken op stoelen en banken. Hier lachen ze om de rhetorische grappen van een Büttenredner (sprekers, die  een cabaretachtige carnavalsspeech houden) en luisteren naar de zittingspresident.

De Jecken zien hoe de schaars geklede ‘Funkemariechen’ hun acrobatische dansvoorstellingen uitvoeren. Of ze deinen mee op de Keulse carnavalsmuziek van de ‘Bläck Fööß’, de ‘Höhner’ of ‘Brings’. Hoe later op de avond, hoe uitgelatener is de stemming. Daarachter verstopt zich een ware amusementsindustrie. De populairste bands ontvangen voor hun optredens die zelden langer dan 30 minuten duren, 3.000 euro of meer.

Carnaval in Keulen

Foto: Festkomitee Kölner Karneval

Eén grote roes

Zulke avonden eindigen allemaal in een collectieve roes. De langjarige directeur van het Museum Ludwig, Kasper König, leidde daaruit af, dat de Keulenaren niet alleen maar met alcohol feest vieren, maart dat de bewoners van ‘de stad met K’ ook tenderen naar ‘Selbstbesoffenheit’, een soort waan van eigendunk. Daarmee heeft hij een gevleugelde tekst gecreëerd, waarmee de lyrische basis voor de enorme hoeveelheid liederen over de stad is gelegd . Alleen zo is het te verklaren, dat er honderden liederen zijn, die uitleggen, dat Keulen de geweldigste, tolerantste, mooiste en ook ‘geilste’ stad is. Niet alleen in Duitsland, maar in de hele wereld.

Daarbij moet je wel bedenken, dat het niet gaat om een fenomeen uit het verleden, want de hoeveelheid aan liederen groeit voortdurend. Dat is ook te danken aan een wedstrijd met de naam ‘Loss’ mer singe’. Daarbij gaat het om een Keulse Grand Prix van liederen. Na een grondige voorselectie stelt een jury uit de nieuwe composities van bands als Miljöh, Querbeat en de gevestigde bekende bands de potentiële hits voor het lopende seizoen samen. Daarna wordt de selectie in de feestbolwerken tussen Rodenkirchen en Niehl en tussen Weiden en Porz voorgesteld. Als het publiek direct meezingt, betekent dit dat de song voor de grote massa ingezet kan worden en een hit wordt. Tot slot wordt net als bij het Eurovisie Songfestival de winnaar gekozen. De bezoekers hebben veel plezier aan het evenement, dat altijd snel uitverkocht is.

Gebruiksaanwijzing voor het carnaval in Keulen met voormalig president Donald Trump als figurant

Foto: Ralf Johnen

Voor Kerstmis last het Keulse carnaval een pauze in

Uit respect voor de adventtijd en de kerstdagen gaat het er in december rustig aan toe. Maar dan, al vlak na oud & nieuw barsten de zittingen weer los. Nu worden ook in de omgeving van Keulen prinsen gekroond. Al naar gelang wanneer het hoogtepunt van het seizoen wordt gevierd, blijft ook niet meer al te veel tijd over. De berekening van de datum van carnaval richt zich altijd naar de maan, want aswoensdag  is elk jaar precies 46 dagen voor paaszondag. Deze feestdag valt op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente.

Als het dan eindelijk Weiberfastnacht is, moeten eerst alle stropdassen van de medewerkers op kantoor er aan geloven. Vanaf 11.11 uur mogen de dames alle beschikbare stropdassen ritueel afknippen.Vanaf dit moment kan de rest van de wereld het voor de volgende zes dagen vergeten, ook maar één zakelijke partner in het Rijnland in kantoor aan te treffen. Het openbare leven ligt plat – en dat geldt ook voor het dagelijkse arbeidsleven.

Muzikanten op straat tijdens optocht in Keulen tijdens carnaval

Foto: Ralf Johnen

In de rij voor de kroeg staan

Na de carnavalsstart in de open lucht, gaan de Narren (of Jecken) op weg naar de kroeg. Daarbij moet je niet gek staan te kijken als je urenlang voor je uitverkoren lokaliteit buiten in de rij moet staan. Iedereen weet, dat waar er rijen voor de deur staan, de party het beste is. Afwijken van je oorspronkelijke plan helpt niets, want bij alle goede adressen waar het bier rijkelijk vloeit en waar de ongeschreven wetten van het carnaval in acht worden genomen, heerst dezelfde aandrang.

Alle niet-Keulenaren houden zich het best aan de adviezen van een autochtoon die ze kunnen vertrouwen. Die kan misschien verraden, waar de combinatie van uitgelatenheid, euforie en fatsoenlijk gedrag het best te vinden is. In de Weißen Holunder aan de rand van het Belgischen Viertel. In Backes of het Mainzere Hof in de Südstadt. Of in Brauhaus Stüsser in het Agnesviertel. Wie van groot houdt bezoekt de brouwerijkroegen van Gaffel of Peters. De party met de meeste toeschouwers is in de Lanxess Arena, waar meerdere bekendheden van het carnaval op het podium staan, of tenminste voor een kort optreden voorbijkomen.

Kruimelmonsters tijdens het carnaval in Keulen

Foto: Ralf Johnen

Zonder pauze doorgaan

Zover voor de donderdag. Wie persé moet, sleept zich op carnavalsvrijdag voor een paar uurtjes naar het werk. Of het uitstapje op kantoor productief zal zijn, is een andere vraag. De avond verloopt dan ongeveer hetzelfde als die ervoor. Meestal wordt in de Südstadt het uitbundigst gevierd. Op zaterdag trekken de eerste ‘Veedelszügen’, dat zijn de optochten in de wijken, door hun stadsdeel. Een heel bijzondere is de ‘Geisterzug’. Deze volgt steeds weer een andere weg en er wordt niet met snoep gegooid. Het is de politieke variant op de Keulse carnavalsoptocht.

Het absolute hoogtepunt blijft de ‘Rosenmontagszug’, de optocht op carnavalsmaandag. Deze trekt met prachtig versierde mottowagens en tientallen voetgangersgroepen zeven tot acht uur lang door Keulen. Meer dan een miljoen toeschouwers staan langs de kant van de weg. Velen van hen vangen een voorraad snoep voor minstens een jaar. Zoetigheden (Kamelle) en ook wel kleine bosjes bloemetjes (Strüßjer) worden door de deelnemers aan de optocht in het publiek gegooid.

Carnavalisten maken grapjes over de ballerinas van Real Madrid

Foto: Ralf Johnen

Afscheid in de cafés

Na de optocht het bekende ritueel: op weg naar de kroeg, in de rij staan, daar alweer nieuwe mensen leren kennen en dan tot in de ochtend doorvieren. Als je nog energie over hebt, ga je op dinsdag naar Ehrenfeld of naar de Südstadt. In deze wijken trekken nog een paar Veedelszüge door de straten. Daarna kun je in de cafés je laatste consumptiebonnen opmaken. Om middernacht tenslotte, wordt de Nubbel verbrand. Om de Jecken volgens katholiek gebruik de absolutie te verlenen, wordt de stropop met de rode haren domweg voor alle zonden verantwoordelijk gemaakt. Wie is schuld aan de ontrouw? De Nubbel! Wie heeft mij verlokt om teveel te drinken? De Nubbel! En zo kun je nog wel meer bedenken.

De schaduw van een Bask tijdens carnaval in Keulen

Foto: Ralf Johnen

Op aswoensdag is alles voorbij

Veel Keulenaren hebben de daaropvolgende dag geen probleem met een soort algemene amnestie. Huwelijken en relaties hebben misschien zes dagen niet geteld. Alle diëten zijn onderbroken. Maar dat was gisteren. En zoals een bekend lied in het carnavalsgenre goed formuleert, geldt nu het devies: “Am Aschermittwoch ist alles vorbei, die Schwüre von Treue, sie brechen entzwei.”

Zo blijven de contact-advertenties in de dagen en weken meestal onbeantwoord. Daarvoor eindigt het carnaval met de wetenschap: “Och, ik ben blijkbaar toch nog interessant voor anderen.” Veel relatie-experts geloven, dat dit voor de rest van het jaar genoeg is om trouw te kunnen blijven. Daarbij is het voor ieder op zich vrij om zijn eigen grenzen te bepalen en door te voeren. En als iemand volgens zijn of haar eigen mening te ver is gegaan, is daar altijd nog de Nubbel die je de schuld kunt geven.

Terwijl eventuele ontmoetingen langzaam tot vage herinneringen verbleken, begint de vastentijd. Wie tot Pasen de handen van alle aardse verlokkingen af kan houden, staat bij de zelfreiniging ver vooraan. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want al die liedjes die de afgelopen week als een soort hersenspoeling hebben gewerkt,  spoken soms nog wekenlang door je hoofd.

Meer informatie over het Keulse carnaval:

Als je meer details wil leren kennen die je als gebruiksaanwijzing voor het Keulse carnaval kunt gebruiken, kijk dan op de website van Karneval in Köln of op de website van Köln Tourismus.

Schrijver Ralf Johnen als Cowboy

Foto: Ralf Johnen