Richard Wagner: Zwerver, rebel & genie
Uiteraard kun je het werk en leven van Richard Wagner in een paar zinnen samenvatten. Dat zou dan ongeveer op hetzelfde neerkomen als de weergave van de bijbel in een strip. Alleen Richard Wagner had dat voor zichzelf wel kunnen verantwoorden; hij was immers enorm zelfverzekerd. “Over 50 jaar zal ik de heerser van de muziekwereld zijn”, voorspelde hij al als jonge man en kreeg op zijn manier ook gelijk.
Wagner polariseert
Wagner presenteerde zich als een veelzijdig kunstenaar in de vorm van schrijver, dirigent, theaterregisseur en dramaturg en als universeel getalenteerd musicus en denker. De man is echter vooral een ‘verslaving’, waaraan je gemakkelijk ten prooi valt. Dat beweerde tenminste de gerenommeerde muziekregisseur Gottfried Pils; een echte Wagnerfan, die desondanks adviseerde, je na het genot van een opera van Wagner met wat Mozart of Bach te ‘reinigen’. Zo’n uitspraak is niet ongewoon. Ze weerspiegelt de tweeslachtigheid, waarmee Richard Wagner – 1813 in Leipzig geboren, 1883 in Venetië gestorven – tot op heden wordt gezien.
Wagner polariseert. En dat geldt zowel voor zijn werk als voor zijn persoon: we spreken over een 1,66 meter kleine Napoleon met wilde haren die het als eerste dirigent in de muziekgeschiedenis waagt de muziek van het orkest met grootse bewegingen en wilde gebaren te onderstrepen. De maestro als acteur: dat beviel de onvermoeibare egocentrische persoon die hij was. Tijdens zijn leven trok hij als een zwerver door de wereld, altijd op de vlucht voor bekrompenheid en voor zijn schuldeisers, onophoudelijk monologen houdend en bezeten van een manische scheppingsdrang, die hij in elke snel betrokken hotelkamer de vrije loop kon laten.
Foto: brzsoska
Een zintuiglijke roes
De muziek? Hoe beschrijf je Wagners werk? Misschien met de woorden van sociaalfilosoof en muziektheoreticus Theodor Adorno: “Zijn muziek spreekt zozeer, dat het lijkt alsof de tijd stil blijft staan!” Of zo: voordat Wagner de ‘Nibelingen-Ring’ schreef, zwierf hij wekenlang alleen door het Italiaanse hooggebergte en liet zich inspireren door de overweldigende uitgestrektheid van de natuur. Met deze fantastische indrukken lukt het in een zintuiglijke roes nog beter, het ambitieuze streven naar de absolute kunst om te zetten in harmonische beelden.
Zijn werk wordt wereldwijd erkend (bijv. ‘Der fliegende Holländer’, ‘Tannhäuser’, ‘Lohengrin’ en de ‘Ring der Nibbelungen’), zijn unieke plaats in de muziekhistorie is onbetwist. Over Wagners muziek bestaat aan de andere kant de verdenking van een pathetische naziesoundtrack en over Wagner zelf wordt vermoed dat hij een antisemiet was. Alleen al een blik in zijn levensloop relativeert deze beschuldiging. De Duitse ex-president Walter Scheel sprak ter gelegenheid van het 100-jarige jubileum van de Wagner-Festspiele in Bayreuth in 1986 laconiek: “Hitler hield van Wagner; maar hij hield ook van bergen en herdershonden – en dat kun je de bergen en de herdershonden ook niet kwalijk nemen.”
Bovenmenselijke muziek
A propos: de jaarlijkse Festspiele op de ‘Grünen Hügel’ in Bayreuth – die ieder jaar tussen 25 juli en 28 augustus worden gehouden – behoren tot de populairste muziekevenementen in Duitsland. Uitsluitend Wagners verzamelde werken worden opgevoerd, geënsceneerd, gezongen en gespeeld door internationale wereldsterren. Kanselier Angela Merkel is als belangrijkste persoon uit de Duitse politiek op de openingsdag aanwezig en er gaat bijna geen jaar voorbij of er is wel een schandaal onder de nakomelingen van Wagner te melden. Dat was vast en zeker ook Richard Wagner, wiens Festspiele zonder zijn vriend de ‘Sprookjes’-koning Ludwig II ondenkbaar waren, goed bevallen. Om het met de woorden van Wagnervriend en groot componist Franz Liszt uit te drukken: “Bij hem overheerst het bovenmenselijke.”
Info:
Entreekaarten voor de Bayreuther Festspiele kunt u schriftelijk of online bestellen. De Festspiele zijn lang vantevoren uitverkocht. De kaartverkoop voor het navolgende jaar begint in oktober. Dan moet de bestelling bij het kaartverkoopbureau binnen zijn. De exacte data worden in de loop van het jaar op de website bekend gemaakt.
Als u altijd al wilde weten waarom Richard Wagner uitgerekend in Tribschen leefde, wie de huur van het huis betaalde en hoe zijn gezinsleven eruitzag, moet u beslist een rondleiding meemaken. U ervaart vele leerzame feiten over het leven en werk van Wagner, waardoor u een goed inzicht over het onderwerp ‘Wagner in Tribschen’ verkrijgt.
Met de opening van het gerestaureerde jachtslot in Graupa zullen de Richard-Wagner-Stätten, de verblijfsplaatsen van Wagner in Graupa, een nieuw hoofdstuk van de Wagnerhistorie in Saksen openen. In het toekomstige Richard-Wagner Museum in het jachtslot worden actuele interactieve museumpresentaties in de vorm van themaruimtes, evenementenzaal, thematische tentoonstellingen, museumpedagogische programma’s en lees- en luisterruimtes aangeboden. Een unieke omlijsting voor een omvangrijke presentatie van het fenomeen Richard Wagner en zijn werk op een historische plaats.
Richard Wagner Museum Bayreuth
Als je tijdens de Bayreuther Festspiele in de stad bent, moet je beslist naar dit moderne museum gaan. In de tuin van dit museum bevindt zich tevens ook het graf van Wagner.
Foto: Wagner Museum Bayreuth
