TOP
Een paar schaapjes bij voormalige woonhuizen van politicussen uit de DDR op het eiland Vilm

Het Oostzee-eiland Vilm: een oord van Sehnsucht vlak bij Rügen

Het Oostzee-eiland Vilm (Duitse uitspraak: “film”) was een heiligdom van de oude Slaven, toevluchtsoord van prinsenkinderen en exclusief vakantieverblijf van DDR-ministers. Zijn landschappelijke diversiteit is bijna net zo groot als die van Rügen, de 980 keer zo grote buurman. Omdat het tegenwoordig onder strikte bescherming staat, kun je er alleen met gids op.

Kust van het eiland Vilm vlak bij Rügen

Foto: Carsten Heinke

Tekst: Carsten Heinke

Deels in ondiep water, deels aan land liggen dikke stammen van omgevallen bomen. Sommige zijn al lang dood, hun uitgedroogde hout is wit als gebeente – door weer en wind, zout en zon afgeknaagd en uitgebleekt. Maar meteen daarnaast glinstert al het eerste lentegroen, net als op het hele eiland. Snel zal het op het kleine Oostzee-eiland Vilm weer woekeren. Op dit onbewoonde mini-eiland vlak bij Rügen mag de natuur nog doen en laten wat ze wil.

Ranger Steffen in het natuur-reservaat Vilm bij Rügen

Foto: Carsten Heinke

“Dat is al 500 jaar zo”, zegt Steffen Sprenger die tour naar het Oostzee-eiland Vilm begeleidt. De jongeman in boswachters-look is ranger in het biosfeerreservaat Zuidoost-Rügen, waar Vilm onder valt. “De laatste grote houtkap vond plaats in 1527”, weet hij. Maar in die tijd dacht men al na over duurzaamheid. Want ongeveer 60 grote hoedenbomen moesten blijven staan, om het graasvee te beschutten en te voeden met hun vruchten – beukennootjes en eikels.

Een man met een buitengewoon grote iep op het oostzee-eiland Vilm

Foto: Carsten Heinke

Oostzee-eiland Vilm: Rijke natuur

Ook nu nog wordt het beeld van het eiland bepaald door houten giganten. “De oudste daarvan, vooral eiken of beuken, hebben de 16de eeuw wel meegemaakt”, vermoedt de bosexpert. Naast de plataan, de zomereik en rode en haagbeuken, kom je veel wilde peren en meidoorn tegen. De flora op Vilm telt 21 boomsoorten, waaronder de iep. Vermoedelijk heeft het Oostzee-eiland aan hem zijn naam te danken.

Kleine appels aan een boom op het eiland Vilm

Foto: Carsten Heinke

Want Vilm moet in de taal van de oude westelijke Slaven die Rügen ooit bevolkten zoiets als “iepenbosje” betekenen. Voor hen was het eiland heilig, en de iep was in hun geloof de beschermer tegen boze geesten. Die gingen schijnbaar altijd met een boog om Vilm heen, want het bleef altijd verschoond van onheil.

Werkplaats van de Romantiek

Sporen uit de steentijd, zoals bijvoorbeeld de resten van een kippengraf, zijn getuigen van de vroegste nederzettingen. Later waren er meestal individuele bewoners: kluizenaars, kapelaans die zich om de kapel bekommerden die er in de 17de eeuw stond, adellijke weduwen en kinderen, boswachters. Toen het eiland in 1249 voor het eerst werd vermeld, hoorde het al bij het Huis Putbus. Uit deze adellijke familie van west-Slavische origine kwamen Deense, Zweedse en Pruisische graven en prinsen voort.

Schaapjes op het eiland Vilm in het Duitse gedeelte van de Oostzee

Foto: Carsten Heinke

De meest prominente was Wilhelm Malte I (1783-1854), staatsman en wegbereider van het toerisme aan de Oostzee. Hij gaf Putbus een modern gezicht, maakte er een stad van en stichtte de eerste badplaats van Rügen. Zijn diepe liefde voor de natuur kwam tot wasdom in zijn jeugd op Vilm. Aan het begin van de 19de eeuw verhinderde de prins, een aanhanger van de Verlichting en de Romantiek, dat de Franse bezetter van Rügen het imposante eilandbos verwerkte tot bouw- en stookhout. In 1812 werd op Vilm voor de allerlaatste keer een boom geveld.

Een groep wandelaars in het bos op een Duits oostzee-eiland

Foto: Carsten Heinke

Wilhelm Malte, die bevriend was met koningen, de dichter Goethe ontmoette en met Karl Marx correspondeerde, was ook een tijdgenoot van Caspar David Friedrich. De schilder hield van Rügen en droeg er met zijn scheppingen als geen ander aan bij, het grootste Oostzee-eiland neer te zetten als een oord van Sehnsucht. Ook voor een van de kleinste schiep hij een gedenkteken. Zijn schilderij “Landschap met regenboog” toont een gezicht op Vilm.

Het Oostzee-eiland Vilm: begin van het tourisme

In 1810, toen Friedrich het schilderij schiep, was het op die plek nog stil. Nadat men de hoeve uit Wilhelm Maltes jeugd had verpacht als meierij met uitspanning, begon het Vilm-toerisme. Op de eerste gasten uit badplaats Putbus volgden al snel dagjesmensen van verder weg. In 1886 bood voor het eerst een vakantiehuis kamers aan. Vanaf 1890 reed de trein tot aan de aanlegplaats. Lijnvaartschepen verzorgden later directe verbindingen met Greifswald. De stormloop van bezoekers groeide en liep uiteindelijk uit de hand. De natuur leed er erg onder.

Een meeuw als blinde passagier op een vissersboot op de Duitse Oostzee

Foto: Carsten Heinke

Pas de status van beschermd natuurgebied in 1936 legde de wildgroei aan banden. In de jaren 1950 herhaalde zich de massale drukte met zijn verschrikkelijke gevolgen. Tot het populaire eiland kortweg tot spergebied werd verklaard, zodat de toenmalige minister van de DDR er een vakantiehuis kon laten bouwen.

Uit het zicht voor de natuur

Het gelukkige isolement kwam vooral de natuur ten goede. Hier mochten niet alleen bomen oud worden. Hele leefgebieden die op andere plekken allang zijn verdwenen, bleven op Vilm behouden. “Er zijn maar weinig plekken in het Oostzeegebied met een zo grote diversiteit aan landschapstypes en diersoorten”, zegt Steffen Sprenger.

Het boot Jasmund brengt passagiers van Rügen naar Vilm

Foto: Carsten Heinke

Toen men in 1990 het biosfeer-reservaat Zuidoost-Rügen in het leven riep, werd Vilm een van de kerngebieden. Die zijn maar beperkt toegankelijk, in tegenstelling tot grotere zorg- en ontwikkelingszones die toeristisch mogen worden gebruikt. In het geval van Vilm betekent dat: “Toegang alleen met gids, telkens maximaal 30 mensen”, aldus Andreas Kuhfuß, die als gids en schipper jaarlijks maximaal 9000 dagjesmensen naar het eiland mag brengen.

Zonsonderang op het Duitse oostzee-eiland Vilm bij Rügen

Foto: Carsten Heinke

Bonzen-villa’s

Schapen grazen tussen gele huizen. Nummer twee was dat van Honecker. Margot, die minister was van “Volksbildung” (“volksopleiding”) in de DDR, bracht destijds echtgenoot Erich mee. Dat deze plek een idyllische uitwerking heeft, ligt aan de dieren en de heuvelachtige weide, niet aan de eenvormige, in zijn geheel nogal oncharmante nederzetting. In een strakke rij twee-onder-een-kappers staan de elf vroegere “bonzen-villa’s” van de ministers, rietgedekt en kleurrijk gesausd. Vanaf 1990 dienden ze een goed doel als gastenverblijven van de internationale natuurbeschermings-academie van de bond, die hier bijeenkomsten en workshops aanbiedt. Met als centrum het voormalige gemeenschapshuis.

Zogenaamde Bonzen-villa's op het eiland Vilm in de Oostzee

Foto: Carsten Heinke

Traag schuift de baai vlakke golven op het strand. Door het nog dunne gordijn van takken zonder bladeren glijdt de blik van de klif naar beneden over het water. Strandpleviers tippelen door het lichte, fijnkorrelige zand. Op grote stenen zitten aalscholvers. De mensen moeten nu terug. De vogels blijven, en hopelijk nog lang.

Tips en infos voor het Oostzee-eiland Vilm

Heenreis: met de trein via Rostock en Bergen/Rügen tot Lauterbach/Putbus (vanaf Rostock ongeveer 2 uur), www.bahn.de.

Hotels & restaurants: het moderne viersterrenhotel Badehaus Goor in Putbus zit in het historische gebouw van de eerste badplaats van Rügen, dat prins Wilhelm Malte I zu Putbus vanaf 1816 voor zijn residentiestad liet neerzetten. De voorname neoklassieke zuilengevel stamt uit het jaar 1833 . In het restaurant “Zur Goor” geniet je van de Noord-Duitse keuken in een maritieme sfeer, met uitzicht op de baai van Greifswald. Dat kan ook buiten in de frisse lucht.

Een bord met een uil in natuurgebied Vilm

Foto: Carsten Heinke

Het hotel Parkresidenz Putbus (“Wreecher Hof”) is een familiehotel met vier sterren dat wordt omringd door gazons, kastanjelanen en bos. Bij het resort horen zeven rietgedekte huizen die zijn ingebed in een uitgestrekte tuin, en een restaurant met terras.

Duurzame vakantiemogelijkheden in onmiddellijke nabijheid van de natuur bieden de “im-jaich Marina Lauterbach” en “Wasserferienwelt Rügen”, onder meer met drijvende vakantiehuizen. Daar kun je ook prima eten in Restaurant Kormoran.

Meer informatie

Kijk ook op de website van het biosfeer-reservaat Zuidoost-Rügen en op de homepage van Mecklenburg-Vorpommern.