Georg Baselitz: Eens een rebel, altijd een rebel

Georg Baselitz  wil ook op hoge leeftijd niet alleen maar geprezen worden.

Tekst: Ralf Johnen

De wereld op z’n kop zetten

Rebellie tegen het establishment behoort in het leven van een kunstenaar tot één van de meest voorkomende impulsen. Het simpele denkbeeld, de wereld op z’n kop te willen zetten, komt in dit verband bijna banaal voor. Maar juist aan dit concept heeft Georg Baselitz zijn grote bekendheid te danken – ook tegenwoordig nog, hoewel de schilder, graficus en beeldhouwer zijn 81^e levensjaar al bereikt heeft. Het principe functioneert natuurlijk alleen maar, omdat zijn werken veel meer inhouden dan verkeerdom opgehangen schilderijen: Opgedroogde verfdruppels bewijzen, dat Baselitz in zijn atelier precies zo werkt, als zijn doeken later in de galerie of in het museum te zien zijn.

Foto: Markus Wissmann/shutterstock.com

in beslag genomen

Met de omgekeerde motieven is Baselitz in het jaar 1969 begonnen. Destijds, op de leeftijd van 31 jaar, was zijn eigen biografie al flink door elkaar geschud. Hij werd in het saksische Deutschbaselitz als Hans-Georg Bruno Kern geboren. In 1956 begon hij in Oost-Berlijn zijn studie aan de hogeschool voor beeldende en toegpaste kunsten, waar hij na twee semesters van ‘sociaal-politieke onvolwassenheid’ werd beticht.

Kort daarna verhuisde hij naar het Westen, waar hij door middel van tekeningen met de kleinburgerlijke maatschappij afrekende. Het duurde niet lang tot hij ook hier tegen het zere been had geschopt: In 1963 werden twee van zijn schilderijen, die ruimschoots waren voorzien van sexuele symboliek,  door de officier van justitie in beslag genomen.

een simpele idee

Na een stipendium in Florence, begon Baselitz in 1965 zijn schilderijen in strepen te verdelen, om daar vervolgens een nieuwe compositie uit te creëren. Het streven controversen op te heffen, zonder daarbij in traditionele abstractie te vervallen, heeft hem op het simpele idee gebracht, zijn motieven 180 graden te draaien.

Foto: Mischa Nawrata

Sindsdien heeft Baselitz landschappen, dieren, vrouwen en mannen op hun kop gezet, waarbij zijn penseelstreek net zo expressief en onstuimig is gebleven als voorheen. Zijn schilderijen – maar ook zijn ego – werden ondertussen steeds groter. Door zijn vindingrijkheid, consequentheid en zijn gave voor zelfenscenering is Baselitz tot de eerste rang van Duitse kunstenaars opgeklommen – alleen Gerhard Richter en Anselm Kiefer kunnen hem in reputatie en verkoopprijzen evenaren.

Foto: Jochen Littkemann

wereldwijde uitstraling

Nu de naam Baselitz een wereldwijde uitstraling heeft, leeft de kunstenaar samen met zijn vrouw Elke in een villa, ontworpen door de Zwitserse architecten Herzog & de Meuron, aan de Ammersee. Toch klaagt de altijd goed geklede en druk babbelende Baselitz graag, als hij zich – zoals laatst in de ‘Spiegel’ – te woord meldt. Kunst beschouwt hij als verloren. Hij bekritiseert de ontbrekende bereidwilligheid van de landelijke musea tot aankoop van zijn werk en geeft af op de ‘saaie nationale dichters’ Martin Walser en Günther Grass. Verder bezwaart hij zich over de ontbrekende erkenning van zijn persoon door de pers.

Een geplukte bondsadelaar

Baselitz heeft er vooral moeite mee, dat hij ondanks zijn Duits-Duitse verleden niet als politiek kunstenaar beschouwd wordt. Zeker, een geplukte (bonds)adelaar uit 2006 kon als kritiek op de situatie in het land gezien worden. Maar, alhoewel lang niet al zijn werken omgekeerd zijn, is het unieke kenmerk van Baselitz misschien te krachtig, om er over in discussie te gaan. De kunstenaar antwoordt op zijn eigen wijze; sinds enige tijd is het voorbij met kleuren. Hij schildert alleen nog maar met zwart. Eens een rebel, altijd een rebel.

Foto: Benjamin Katz; Hirmer Verlag

Info:

De kunstenaar: Georg Baselitz werd op 23 januari 1938 in Deutschbaselitz in de Oberlausitz geboren . Zijn kunstenaarsnaam, die hij sinds 1961 voert, is een erkenning van zijn Saksische herkomst. Baselitz verachtte de DDR en het communisme, maar nadat hij in 1958 definitief naar West-Berlijn was verhuisd, vond hij ook de vrijheid van het Westen beperkt. Zo werden in 1963 twee van zijn schilderijen als bewijs voor duidelijk sexuele voorstellingen in beslag genomen. Samen met zijn vrouw Elke Kretzschmar heeft hij twee zonen. Baselitz woont in Inning aan de Ammersee bij München en bezit nog een atelier in Imperia aan de Italiaanse Rivièra.

Zijn werk in het museum: De schilderijen van de kunstenaar zijn in veel musea voor moderne kunst te zien, o.a. in Keulen (Museum Ludwig), Bonn (Kunstmuseum), Berlijn (Hamburger Bahnhof), Dresden (Galerie Neue Meister), Essen (Museum Folkwang) en München (Pinakothek der Moderne).

Actuele tentoonstelling: Van 13 september 2019 tot 5 januari 2020 is in de Deichtorhallen Hamburg een tentoonstelling over Baselitz, Richter, Polke en Kiefer te zien. „Die jungen Jahre der alten Meister“ (de jonge jaren van de oude meesters) focusseert zich op werken uit de jaren 1960, toen de kunstenaars de basis voor hun artistieke carrières legden. Er worden meer dan 100 vroege werken uit deze creatieve en productieve periode getoond. De toegang kost € 12 (met korting € 7).