TOP
Foto Marie Tysiak
Op de fiets onderweg langs de Unstrut

Fietsend langs de Unstrut

Een 200 kilometer lange fietsroute loopt van Thüringen naar Saksen-Anhalt langs de rivier de Unstrut. Onze redactrice Marie Tysiak sprong op de fiets en ging op pad! Onderweg leerde ze interessante begeleiders kennen.

Tekst Marie Tysiak

Ik ben behoorlijk teleurgesteld. Ik sta aan de bron van de Unstrut in Kefferhausen. Hier stroomt echter helaas geen water uit de stenen poort. Er is daar, waar normaal gesproken 4,5 liter per seconde  uitstroomt, niet eens een klein druppeltje te bekennen. Maar het ontbrekende bronwater is eerder de reden voor een veel grotere teleurstelling: Mijn vriendin met wie ik de komende dagen de Unstrut-fietsroute vanaf de bron tot aan de monding in de Saale in Saksen-Anhalt zou fietsen, is ziek. Nierbekkenontsteking. Acuut sinds gistermiddag. Geen mogelijkheid om de trip om te plannen. En daar sta ik nu alleen voor een gapend, leeg bronnengat. Ook het heerlijke zonnetje kan mij niet troosten.

Gelukkig niet alleen op de fiets

Foto Marie Tysiak

Maar het Toeristenbureau Saale-Unstrut heeft er voor gezorgd, dat ik niet lang alleen hoef te blijven. Voor de drie dagen hebben ze spontaan voor begeleiding gezorgd. Elke dag fiets ik twee etappes over de oever van de rivier – ’s morgens  en later op de middag. Tijdens elke etappe zal iemand uit de betreffende plaats  mij begeleiden. Ik heb dus een lijst met telefoonnummers, namen en trefpunten in mijn broekzak. Ik ben een beetje sceptisch. Aan de ene kant kan het heel spannend worden aan de andere kant kan het totaal fout gaan. Wat doe ik als iemand niet op komt dagen? Fiets ik in hetzelfde tempo als mijn medefietsers? Hebben we een gespreksthema voor meerdere uren gemeenschappelijk rit? Heb ik er op een gegeven moment geen zin meer in nieuwe mensen te leren kennen?

Op weg voor de eerste etappe met Herr Baumeister

“Morgen”, mijn eerste begeleider staat klaar op het afgesproken punt. “Heeft niet genoeg geregend de laatste dagen. Maar geen angst, de Unstrut komt nog.” We leren elkaar kennen bij een stevig ontbijt van de Eichsfelder Slagerij met ruimschoots worst, kaas en koffie. Michael is opzichter in de bouw en komt uit het volgende dorp Dingelstädt. Het klikt goed tussen ons. Het zonnetje schijnt. En dan gaan we op weg. Zonder navigatie, want Michael kent de weg en bovendien is de route niet moeilijk; steeds langs de rivier blijven rijden.  Of beter gezegd het stroompje. Op de eerste kilometers is het nauwelijks meer dan een enkele centimeters breed slootje, maar als we bij kilometer tien in een idyllisch bos stoppen, staan we op de oever van een  glasheldere twee meter brede beek.De zomerwind ruist door de bomen, een blaadje dwarrelt als in een vertraagde film naar beneden, valt op het wateroppervlak en vervolgt zijn weg. “Wat hebben we het hier toch goed”, zucht Michael.

Het wordt een echte rivier

Foto Saale-Unstrut-Tourismus e.V.: Transmedial

Op weg hierheen heb ik al veel gehoord. De bouwopzichter, die al heel zijn leven lang aan de Unstrut heeft doorgebracht, is familievader, beschikt over een goed netwerk en kon me onderweg veel vertellen. Hij heeft vooral  – zoals je dat voor een bouwopzichter ook kunt verwachten – veel verstand van gebouwen. In Dingelstädt geeft hij een rondleiding in het schattige  pelgrimskerkje ‘Maria im Busch’ en vertelt over het jaarlijkse gebruik van het stokpaardrijden met Pasen, waarbij de jongelui op hun stokpaarden een ronde om de kerk maken en daarvoor met applaus en snoep door de toeschouwers worden beloond. Dit is een grappige herinnering aan het feit dat de kerk in de Dertigjarige Oorlog voor plundering door de Zweden werd gered dankzij een moedig paard.

Een pauze in Mühlhausen en een bezoek aan de kerken

Bij een heleboel van de vakwerkhuizen die we tegenkomen vertelt mijn begeleider een verhaal over vroeger en daarom is de morgen zo snel omgevlogen; we rijden langs zonnebloemenvelden, dorpjes en weiden, voordat we tegen de middag de stadspoort van Mühlhausen passeren. Ik heb meteen een zwak voor het schilderachtige plaatsje met 30.000 inwoners. En dus dwaal ik na een uitgebreide en stevige lunch in het Brauhaus zum Löwen (Absoluut de eigen bierspecialiteiten proberen!) over de kinderkopjes van het zonovergoten Mühlhausen. Michael heeft inmiddels afscheid genomen want hij moet  zijn kinderen uit school halen en naar een afspraak in de gemeenteraad.

In de middeleeuwen was de stad het op één na grootste centrum van Thüringen (na Erfurt) en hiervan zijn de vele historische gebouwen stille getuigen, net als de stadsmuur waar nog delen van zijn behouden. Rondom de pittoreske Markt aan de Holzstraße, waar elk jaar eind augustus één van de grootste kermissen van Duitsland wordt gehouden en die trekpleister  is voor feestvierders uit heel Thüringen, staan de scheve bouwwerken als duizend jaar oude stadsgeschiedenis in een rij naast elkaar.

Vakwerkhuizen i Mühlhausen

Foto Marie Tysiak

Maar de echte sieraden van de plaats zijn de  vele protestante kerken met hun rijke geschiedenis. De spitse Marienkirche aan de Markt heeft de hoogste kerktoren van Thüringen, maar dat is niet het enige. Omdat de revolutionair Thomas Müntzer hier ten tijde van  de Boerenoorlog in de 15e eeuw pastoor was, heeft hij veel van zijn opstandige toespraken in de gigantische gotische hal gehouden. Mühlhausen werd daardoor onvermijdelijk één van de belangrijkste steden tijdens de radicaal reformatorische beweging. In 2016 werd Mühlhausen uitgeroepen tot de reformatiestad van Europa. In het vroegere Franziscanerklooster kunnen geïnteresseerden in een uitgebreide tentoonstelling alles over de tijd van de reformatie en de werken van Luther ervaren.

Enkele straten verderop in de gotische Divi-Blasii-Kirche, was Johann Sebastian Bach bijna twee eeuwen later organist. Hij speelde weliswaar slechts een jaar op dit orgel, maar de tijd in Mühlhausen heeft hem toch duidelijk beïnvloed. Een bronzen standbeeld voor de kerk dat in 2009 aan de organist werd gewijd, geeft aan hoe trots men was op het feit dat Bach hier speelde.

Omdat de stad tegenwoordig te kampen heeft met een afnemend aantal kerkgangers en de kerken nog maar nauwelijks voor religieuze doeleinden kunnen worden gebruikt, zijn enkele gebouwen ontheiligd en worden voor andere doeleinden ingezet. De meest innovatieve toepassing heeft de Jakobikirche: Hier is tegenwoordig een groot deel van de stadsbibliotheek in gevestigd. De hoge boekenkasten die op meerder niveaus in de kerkhal zijn opgebouwd, verlokken om je met een boek in de mooie leeshoek onder de kleurrijke kerkvensters te nestelen.

Verder naar Bad Langensalza

Weer terug op de fiets wordt ik ’s middags begeleid door Julia. De mediavormgeefster is verantwoordelijk voor de marketing van Bad Langensalza – een betere aanspreekpartner had ik me daarom nauwelijks kunnen wensen. Ze vertelt bijvoorbeeld waar de naam Unstrut vandaan komt: Samengesteld betekent Unstrut iets als ‘böser Sumpf’, oftewel ‘kwaadaardig moeras’. Maar, het duurt niet lang of we kletsen over reizen, haar nieuwe hond –  een zeldzaam Japans ras – en ik heb het idee, alsof een oude bekende vriendin me begeleidt.

Bord van de rivier

Foto Marie Tysiak

“De mensen in Thüringen lijken een beetje op de bewoners van Keulen. Ze zijn direct en open. Niet voor niets zijn we de enige deelstaat met een linkse ministerpresident”, vertelt Julia. We fietsen voorbij aan weiden. De zon is al een eindje gezakt. De Unstrut is inmiddels een flinke rivier geworden, die zo langzaam stroomt dat je het nauwelijks ziet. De naam is hier van toepassing. Plotseling blijf ik staan.  Middenin een klein stroompje – ik kan mijn ogen bijna niet geloven – ontdek ik een bruine rug, die slechts enkele centimeters boven het water uitsteekt. Ik huiver. Het nieuws over de beruchte Unstrut krokodil is nog geen twee weken oud.

 

Een krokodil maakt geschiedenis

Een krokodil in de Unstrut? Klinkt als een slechte grap! Is er alleen geen. Ongeveer een maand geleden zouden drie vissers het dier gezien hebben en korte tijd later meldde zich ook een vrouw met dezelfde boodschap. Toen moest er iets worden ondernomen: Met warmtecamera’s werd de rivier over een grote afstand bewaakt en in helikopters en op boten werd er naar het dier gezocht. Tussendoor berichtte zelfs CNN over de ‘East german crocodile’ en verschafte de Unstrut binnen de kortste keren internationale bekendheid. De zoektocht duurde twee weken lang – tevergeefs. Tenslotte heeft men opgegeven. Sinds afgelopen week is ook het fietspad weer vrijgegeven. Waar de krokodil vandaan komt, of het werkelijk een krokodil was die de mensen hebben gezien – daarover wordt heftig gediscussieerd. Wetenschappers hebben in ieder geval bevestigd dat een krokodil in het moerassige water van de Unstrut zich thuis zou voelen – ook uitgezette schildpadden leven hier.

Hoe langer ik op de bruine schaduw in het water staar, des te zekerder ik ben: Het is slechts een dode boomstam die in het moeras is blijven steken. ’s Avonds, als ik door de prachtig onderhouden steegjes slenter, denk ik niet meer aan de krokodil.

Bij nader inzien toch een boomstam

Foto Marie Tysiak

Bad Langensalza, de stad van de tuinen  –  heeft deze titel terecht. Tien tuinen en parken sieren het pittoreske kuurbad met de beroemde travertijn stenen, de in zoet water ontstane kalkzandsteen, die alleen hier worden gedolven. Dit jaar is Bad Langensalza bovendien buitenplaats van de Bundesgartenschau. Misschien komt het door het mooie licht van de diepstaande zon – van  de Japanse tuin die in zijn perfecte symmetrie van binnenuit lijkt te stralen, ben ik het meest onder de indruk. Een groene thee in het stijlvolle theehuis maakt het bezoek aan de tuin helemaal compleet.

Met Frau Uhlig naar Artern

Mevrouw Uhlig ontmoette ik bij de prachtige waterburcht van Heldrungen. De kleine, gezellige vrouw is net met pensioen en komt uit Artern, waar we nu naartoe fietsen. Ik moet oppassen dat ze er met haar e-bike niet vandoor gaat. Steeds weer buigt ze plotseling af – voor een kleine afkorting. Ze noemt me gedurende de hele etappe van die dag liefdevol ‘Kleine’. En zo hoor ik dan voor een  afbuiging alleen een korte waarschuwing: “Kleines, hier musst du aufpassen.”

Ik vertel haar over wat ik die dag al beleefd heb, over mijn stadsrondleiding door Sömmerda – en dat ik vanmorgen vroeg Pater Franz heb leren kennen in het nog actieve oecumenische Benedictijner klooster St. Wigberti in Werningshausen, waar fietsers kunnen overnachten. Pater Franz die hier sinds 50 jaar monnik is, kan mooie verhalen vertellen, zoals die van de nauwe band van het klooster met Rusland. In de mooie kapel bewonderden Russische soldaten in de tijd van de bezetting het gouden gelaat van de heilige Elizabeth. Ze werden echter betrapt en teruggestuurd naar Rusland waar ze bestraft zouden worden,  omdat het voor bezetters verboden was Duitse kerken binnen te gaan. Maar de bewoners van Werningshausen namen het voor de soldaten op. Ze kwamen er zonder straf vanaf en stuurden als dank een nog pompeuzer fresco van de heilige Catharina. Zo begon een jarenlange vriendschap. Tegenwoordig staat op het dak van het klooster ook een originele Russische uientoren. Een mooi en bijzonder gezicht.

Bord met de route

Foto Marie Tysiak

Mevrouw Uhlig  vindt dat alles spannend. Ik heb de indruk dat ze sowieso veelzijdig geïnteresseerd en geëngageerd is. Ze vertelde me, dat ze sinds haar pensionering met drie andere eveneens gepensioneerde vriendinnen als vrijwilliger een kleine second hand winkel runt. De opbrengst van de diverse geschonken spullen gaat naar verschillende projecten in de stad. Ze hebben al een speelplaats gefinancierd en zelfs een nieuwe brug over de Unstrut vertelt ze trots!

Plotseling gaat een telefoon over. Nee, geen mobieltje, maar een echte telefoon. Dan haalt ze in volle vaart een draadloze telefoon uit haar tas en mummelt iets van “dat moet even tussendoor, kleine° en begint een luidruchtig gesprek, waarbij ze een afspraak over een half uur maakt. Als ze het gesprek heeft beëindigd, vertelt ze mij dat ze haar huistelefoon zo heeft ingericht dat ze die ook enkele kilometers van huis kan gebruiken. Hoe dat technisch mogelijk is heb ik tot nu toe nog niet uitgevonden. In ieder geval komt er dadelijk een heer naar haar winkel om een paar kisten huishoudspullen te geven. “Kun je zo direct even helpen, kleine?”, vraagt ze. Natuurlijk doe ik dat.

Vlak voordat we in Artern aankomen, stoppen we kort aan de rand van een veld. Frau Uhlig plukt twee appels voor ons, ik heb nog een paar metworstjes van de Eichsfelder slager. We houden een korte picknick. “Daar verderop, kleine”, wijst Frau Uhlig naar de horizon, “dat is de Kyffhäuserberg. Daar kun je ook het Barbarossamonument

 

herkennen. – dat is een enorm bouwwerk en een interessante bestemming voor een uitstapje. Moet je volgende keer zeker heengaan.” We fietsen verder met aan de horizon het silhouet van het op twee na grootste monument in Duitsland. Als we bij haar winkeltje aankomen staat de aangekondigde heer al te wachten. Wij laden de kartons van de open pick-up truck uit en brengen ze in het magazijn van de second hand winkel. Hier staat van alles opgeslagen: kleding, meubels, porselein, ik ontdek zelfs een historische viool tussen de spullen. Maar, we hebben geen tijd om te snuffelen. Ik moet mijn liefde voor rommelmarkten even vergeten. We stappen weer op de fiets en rijden verder door het beschouwelijke Artern. Langs de oude suikerfabriek, die vroeger voor de val van de Muur een van de belangrijkste fabrieken in de DDR was. Bijna iedereen uit de omgeving heeft hier gewerkt – ook mevrouw Uhlig was ooit secretaresse in de suikerfabriek. We rijden de oprit van de slagerij Friedchen op, waarbij ook een pension behoort. Ik vind het jammer dat Frau Uhlig niet voor het degelijke avondeten op de mooie binnenplaats kan blijven. Als afscheid krijg ik een hartelijke omarming.

Laucha in de verte

Foto Transmedial

Een wilde, laatste etappe

De laatste etappe van deze tocht kan beginnen en ik wacht op het afgesproken trefpunt voor het imposante raadhuis van Laucha. Ik hoor iemand mijn naam roepen en kijk op. Helemaal boven, vanaf een galerij op de bovenverdieping van het stadhuis, zie ik drie hoofden naar beneden kijken. Dan handen die zwaaien. Kort daarna staan Daniel en Frank met hun chef Ronny met hun fietsen naast mij op het plein klaary voor de start. Ik merk meteen: Deze etappe kan leuk worden. De jongemannen  zijn goed uitgerust; aan het begin hebben ze al een luidruchtige boombox bij zich. En je merkt dat ze blijkbaar zin hebben in de komende uren waarin ze mij hun geboortestreek laten zien.

Herzoglicher Weinberg bij Freyburg

Herzoglicher Weinberg bij Freyburg. Foto Saale-Unstrut.Tourismus e.V.

We rijden met een flink vaartje langs de eerste wijnbergen, waarin kleine wijnberghuisjes tot schattige vakantiehuisjes voor stedelingen uit Berlijn of het naburige Leipzig zijn omgebouwd. Bij een molen stoppen we. “Hier moeten we eigenlijk iets drinken”, zegt Ronny. En hopla, loopt hij de kleine winkel onder de molen in waar versgemalen meel en lekkernijen uit de streek worden verkocht. Met zulke lekkernijen komt hij weer naar buiten – drie kleine flesjes ‘Mühlentropfen’. “Zum Wohl”, wenst hij me en geeft me een van de kruidenlikeurtjes in mijn hand. Ik huiver een beetje en schud mijn hoofd. Ik ben niet dol op deze kleverige plaatselijke likeurtjes. Maar ja, wat doe je niet allemaal voor de recherche naar de couleur local.

Dan komen de eerste kerktorens en daken van Freyburg in zicht. Hier wordt het leven bepaald door de wijnbouw. Direct achter het dorpscentrum staan de wijnstokken dicht opeen op de hellingen. We pauzeren bij de Herzoglichen Weinberg, want hier wacht de wijnprinses van dit jaar, Antonia,  op ons met een paar snacks en voor een rondleiding over de wijnberg, uiteraard met proeverij. Een treffende opmerking van de 21-jarige prinses blijft in mijn hoofd hangen: “We hebben hier vooral zeer, zeer droge wijnen, maar de mensen zijn het niet.” Zij kan het weten!

Waar de Unstrut in de Saale uitmondt

Pontje vanuit de Naumburger Blütengrund

Pontje vanuit de Naumburger Blütengrund. Foto Transmedial

En zo komt het, dat ik het laatste stukje van de etappe een beetje zweverig over de weg vlieg. Als we eindelijk de Saale bereiken, is de Unstrut inderdaad een flinke rivier geworden. Hier kun je met een pontje naar de overkant. Een paar campers staan hier verspreid in het schilderachtige landschap tussen heuvels, weiden en wijnbergen.

Hier, in de streek Naumburger Blütengrund, waar de Unstrut uitmondt in de Saale, neem ik afscheid van de jongens. Het was een bekroonde afsluiting van deze tocht! Ronny, Daniel en Frank fietsen terug naar Freyburg – ik wil voor mijn terugreis de Naumburger Dom nog bekijken, die dankzij de gedetailleerde architectuur en beroemde stichterfiguren op de werelderfgoedlijst staat. De laatste paar kilometers fiets ik alleen.

Naumburger Dom

Foto Hellfritzsch

Daar gaat mijn mobieltje af. Een bericht van Sarah. Het gaat al weer wat beter, het antibioticum slaat aan. Het spijt haar zo vreselijk dat ze me in de steek moest laten. Ik geef snel een kort antwoord, wens haar beterschap en schrijf: Ik mis je. Werd echter waardig vervangen. Ik vertel je binnenkort alles bij een glaasje wijn. Ik neem een Müller-Thürgau mee. Het is hier net een sprookje, zo mooi! Ik durf het je bijna niet te schrijven…

Als de pronkerige Naumburger Dom met zijn laatromanische torens in de rode zonsondergang voor me opduikt, denk ik aan al die lieve mensen die deze reis tot een heel bijzondere hebben gemaakt. De Unstrut verbindt niet alleen twee deelstaten, maar eindeloos mooie oude dorpen, projecten, natuur en wijnbergen. De Unstrut fietsroute heeft het mij vooral mogelijk gemaakt, de plaatselijke bevolking op een heel bijzondere manier te leren kennen, namelijk op het zadel van een fiets.

Tips voor onderweg

Meer informatie over de fietsroute bij Unstrutradweg e.V.

Toeristische informatie Saale-Unstrut

Klooster St. Wigberti 

Stadsrondleiding Bad Langensalze