Lederhosen en Dirndl: Het geheim van de Beierse klederdracht

Waar denk je aan bij een echte Duitse outfit? Natuurlijk aan de typische Beierse klederdracht. En wil je je wel eens op deze manier uitdossen, dan leggen wij je met alle liefde de belangrijkste ins en outs uit.

traditional Bavarian dress, Dirndl

Welke kleding draag je bij welke gelegenheid? Kun je sneakers dragen bij een lederhose? En wat is de minimale lengte voor een dirndl? Hertenleer voor stoere jongens en dirndls voor knappe meisjes zijn niet alleen in Beieren een hit. Wie echt ‘o’zogn’ wil zijn (de Beierse omschrijving voor het dragen van de klederdracht), moet bij zijn garderobe op een paar dingen letten. Trotse dragers van deze oer-traditionele klederdracht uit Berchtesgaden in het zuidoosten van Beieren delen graag hun tips en draagregels. Want zij kunnen het weten: nergens in Duitsland worden er door jong en oud zo veel dirndls en lederhosen gedragen.

Rok en top: het ‘vrouwengewaad’

De klassieke dirndl bestaat uit een geplooide rok waaraan meestal een bovenstuk is vastgenaaid, het zogenoemde korset. Zit het bovenstuk zo strak mogelijk, de rok daarentegen waaiert wijd uit. Maar hoe lang moet en mag het beroemde Beierse vrouwengewaad zijn? Bruiden dragen vaak dirndls tot op de grond: ‘Te lang voor alle andere gelegenheden’, vertelt Johanna Hogger, kledingmaker en lid van de klederdrachtvereniging GTEV d’Achtentaler uit Ramsau. Ze vult aan: ‘Van tot net onder de knie tot boven de enkels is alles mooi.’ Volgens de klederdrachtexpert hoort bij een dirndl een schortje tot iets boven de zoom van de jurk en een klassieke blouse met een elastische band onder de borst.

Foto: Omer Karakus

Als het kouder is, dragen de dames graag een geribbeld, gebreid vestje over hun dirndl met een mooie pasvorm bij de schouders en rondom het lichaam. ‘Bij de dirndljurken mag je een vestje tot op de taille dragen, maar maximaal tot op de heupen. De achterkant is veelal gebreid met een patentsteek en heeft soms ook een gebreide kabel’, legt Gundi Wendlinger uit. Zij is eigenaresse van de Woll-Oase in Berchtesgaden en uitgever van het tijdschrift Berchtesgadener Trachten.

Beierse klederdracht: Minder streng bij schoenen

De regels voor de schoenen zijn de laatste jaren wat minder streng geworden, zelfs hoge hakken mogen nu naast ballerina’s en veterlaarsjes. Kousen zijn een ander modeaccessoire dat niet mag ontbreken. Klederdrachtexpert Johanna Hogger: ‘Vroeger droegen de vrouwen dikke wollen kousen onder hun dirndl, maar tegenwoordig mogen het ook dunne panty’s zijn.’

Maar pas op: de veterknoop van de dirndl is een verhaal apart. Het maakt namelijk nogal uit aan welke kant je de knoop draagt, want hiermee geef je aan wat je ‘status’ is. Vroeger konden mannen en vrouwen op deze manier meteen zien of het zin had om een versierpoging te wagen. Dus let op: Wie de knoop aan de voorkant links draagt, geeft daarmee aan dat ze vrijgezel is. Aan de voorkant rechts wil zeggen dat de dame bezet is, dus bespaar je de moeite! Tja, wie wil hier voor uitkomen?

Knoop aan de voorkant betekent volgens de traditie dat iemand nog maagd is. Tegenwoordig kan het echter ook onzeker of besluiteloos betekenen. Nou het bedienend personeel moet ook zijn eigen knoop hebben. Meestal zit die aan de achterkant. Maar ook een weduwe draagt de knoop op de rug.

Hertenleer en bordeelsluipers: het ‘mannengewaad’

Er bestaan eigenlijk twee soorten lederhosen: de kortere uitvoering en de langere kniebroek. De korte variant is het meest populair en is bij voorkeur gemaakt van gelooid hertenleer. Nog belangrijker dan het soort leer is voor Sepp Wenig, voorzitter van de klederdrachtvereniging Berchtesgadener Land, dat de lederhosen goed wordt gecombineerd. ‘We dragen bij de lederhose in ieder geval een overhemd, speciale schoenen (haferlschuhe) en bretels.’ Die laatste horen voor hem bij de typische Beierse klederdracht, ‘net zoals een vlinderstrikje bij een rokkostuum hoort.’

Bordeelsluipers

Mannen die een lederhose dragen moeten volgens Sepp Wenig ook niet beknibbelen op bijpassende schoenen. De zogenoemde haferlschuhe – met veters aan de zijkant – hebben wat weg van wat we in Nederland bordeelsluipers noemen en ze horen echt bij de klederdracht. Kun je ze je niet meteen veroorloven?

Dan raadt Sepp Wenig aan om het tweedehands te proberen: ‘Liever gebruikte traditionele schoenen dan nieuwe sneakers, die kunnen echt niet.’ Zijn tip voor jonge klederdrachtliefhebbers uit zuid-Duitsland: bij de zaak Lederhosen Aigner in Berchtesgaden kun je lederhosen voor kinderen huren.

Beierse klederdracht: Aandacht voor het overhemd

De meeste klederdrachtliefhebbers kiezen voor een eenvoudig wit of geruit overhemd van linnen of katoen, met een knoopsluiting. Bij de typische dracht in Opper-Beieren horen volgens expert Sepp Wenig uitsluitend witte modellen: ‘Doordeweeks dragen we bij onze lederhosen geruite overhemden met knopen van hertshoorn of draad.’

Foto: Marika Hildebrandt

Klederdrachtsokken

Traditionele sokken mogen bij de lederhose niet ontbreken, en mannen kunnen hierbij kiezen tussen kniekousen of beenwarmers. Hierbij geldt: kniekousen komen vooral bij stevige kuiten tot hun recht. De sokken zijn gemaakt van wol en zijn een ideaal breiproject. Kenner Gundi Wendlinger: ‘Meestal worden er verschillende patronen gecombineerd en hebben ze in ieder geval een meegebreide kuit.’

Zo, nu is het alleen nog wachten op de ideale gelegenheid om al het geleerde in de praktijk te brengen.

Meer informatie over Beieren en Beierse klederdracht

Kijk op de website van de regio Chiemsee-Alpenland.