Barokke kastelen in Baden-Württemberg
Baden-Württemberg staat bekend om zijn barokke kastelen. Ten zuiden van Karlsruhe springt Schloss Rastatt in het oog. Een ideale tussenstop voor allen, die in het Zwarte Woud of naar de Bodeensee rijden. In de buurt ligt de bijbehorende zomerresidentie Schloss Favorite: Een echte geheimtip.
Tekst: Ralf Johnen
Foto: Arnim Weischer/Staatliche Schlösser und Gärten BW
De barokke residentie in het lieflijke plaatsje Rastatt werd vanaf 1697 iets verhoogd op een heuvel gebouwd. De opdrachtgever was de ook als ‘Türkenlouis’ bekende Markgraaf Ludwig Wilhelm von Baden-Baden (1655–1707), die na het einde van de Paltische Successieoorlog op de Rijnvlakte aanvankelijk alleen een jachtslot had willen laten bouwen.
Foto: Niels Schubert/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Al snel echter gaf de vooral in de Turkse oorlogen succesvolle veldheer opdracht voor de bouw van een pronkvolle nieuwe woonplaats. Als voorbeeld gold voor de in Frankrijk geboren heerser zijn peetoom Lodewijk XIV. Net als bij veel andere kastelen diende het Versailles als inspiratiebron voor de bouw met 3 vleugels.
Foto: Niels Schubert/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Optisch verschilt het kasteel Rastatt duidelijk met vergelijkbare objecten. De residentie is in een zachtrose kleur geverfd, die zich vooral in de avondzon tot een dramatische gloed ontwikkelt. Hoog boven op het dak licht de gouden Jupiterfiguur op, die in de volksmond ook wel ‘gouden man’ wordt genoemd. Deze staat symbool voor de schijnbare almachtigheid van de bouwer. Sommigen die ter plaatse goed bekend zijn, beweren te weten, dat de eigenlijke betekenis van de figuur is, dat hij op het dichtbijzijnde Frankrijk is gericht, om de ingeslagen bliksem daarheen af te leiden.
Recordtijd voor de bouw
Het kasteel Rastatt is binnen de recordtijd van slechts zeven jaar afgebouwd. Voor zijn dood wilde de heerser nog iets aan zijn nieuwe domiciel hebben: Ludwig Wilhelm en zijn familie leefden tijdens de bouw al in één van de gereedgekomen vleugels. Na de dood van Ludwig Wilhelm kreeg zijn gemalin Sybilla Augusta niet alleen de regentschap, maar ook de zeggenschap over de inrichting van het prachtvolle interieur.
Foto: Ralf Johnen
Het verschil met de andere residenties in Baden is, dat Schloss Rastatt in de Tweede Wereldoorlog geen enkele beschadiging heeft opgelopen. De basisprincipes van de barokke esthetiek zijn zeer authentiek aanwezig. Ook tegenwoordig vormt het kasteel aan de buitenkant een eenheid met het kasteelpark, dat zich tot ver achter de residentie uitstrekt, compleet met springbronnen en Biergärten. In de bijna Frans aandoende steegjes van de residentie lokken lokalen met wijn, Maultaschen en andere kenmerken van Badische levensvreugde.
Theatrale inscenering
Binnen wordt al snel duidelijk, dat een kasteel een theatrale inscenering van het leven moet zijn, die absoluut niets met bescheidenheid te maken heeft. Een echte sensatie krijg je te zien als je naar boven kijkt: Om de plafondbeschildering te benadrukken, heeft de architect Domenico Egidio Rossi (1659 – 1715) op de beletage een groot met stucwerk ingelijst gat open gelaten, dat een blik op het bovenaan geschilderde fresco mogelijk maakt. Zoals dat zo vaak bij barok het geval is, toont het een scène uit de Griekse mythologie, die een bepaalde symbolische betekenis heeft.
Foto: Bernd Hausner/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Het representatieve middelpunt van de residentie is de zogenoemde ‘Ahnensaal’, de zaal waar de portretten van de voorouders en grote kroonluchters hangen. De plafondschildering is een uitbeelding van Hercules, de held uit de Griekse mythologie, die door Jupiter in de godenhemel wordt opgenomen. In de baroktijd konden alle gasten dit alles ook in de juiste context plaatsen. Net zoals Hercules de wereld had bevrijd van onrecht, had Ludwig Wilhelm zich bij zijn Turkse Oorlogen voor het christendom ingezet.
Als voor Schloss Rastatt geldt, dat het niet de publiekelijke aandacht krijgt dat het eigenlijk verdient, dan is er bij Schloss Favorite sprake van een regelrechte geheimtip. Markgravin Sibylla Augusta liet het bouwwerk van 1719 tot 1730 voornamelijk als zomerresidentie aan de rand van Rastatt bouwen.
Foto: Achim Mende/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Porseleinkasteel
Zoals het grotendeels onveranderde bouwwerk ook tegenwoordig nog laat zien, mag er voor wat betreft ontspanning en genot in de natuur niets ontbreken: Schloss Favorite geldt als oudste en tevens best behouden porseleinkasteel van Duitsland, Ook door de problematische verwarming in de winter wordt het kasteel door slechte 35.000 mensen per jaar bezocht.
Foto: Staatliche Schlösser und Gärten BW
Het kasteel ligt temidden van een prachtig park. In het openbaar toegankelijke deel zijn vele wandelaars onderweg. Joggers lopen hun rondjes. En verliefde paartjes laten zich in de romantische barokke ambiance fotograferen. Als grootste blikvanger geldt een door waterpartijen en orangerieën omzoomde groene as. Deze leidt naar het drie verdiepingen hoge kasteel met zijn opvallende kiezelsteengevel.
Het park wordt tegenwoordig door vijf fulltime tuinmannen onderhouden. In het kasteel is nog een fantastische schoonheid te bewonderen. De achthoekige tuinzaal (Sala Terrana) is uniek. De wanden zijn namelijk over grote oppervlakte met blauwwitte tegels bekleed.
Foto: Ralf Johnen
Boulevardpers van de barok
De tegels doen denken aan Delfts Blauw. Het edele porselein diende aan de hand van simpele motieven ook als vertelling van verhalen. Jacht- en reisscènes wisselen op de wanden van de tuinzaal de afbeeldingen uit het dierrijk af. Een wijze van vertelling, die kunsthistorici tegenwoordig gekscherend ‘Boulevardpers uit de barok’ noemen.
Foto: Andrea Rachele/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Een bijdrage aan de reputatie van barok juweel is ook het spiegelkabinet van Favorite. In zijn soort is het de oudste in Duitsland. Sibylla Augusta heeft het laten inrichten met 313 verschillende spiegels, wat een bezoek tot een effectvolle belevenis maakt.
Maar de pronk van deze zaal wordt zelfs nog overtroffen. Het in Europa unieke Florentijnse kabinet beschikt op haar muren over 758 kostbare steentableaus, die in de ateliers van de Medici in Florence werden vervaardigd. Eigenlijk zijn het flinterdunne platen van marmer, graniet en halfedelstenen, die onder andere stillevens en landschappen uitbeelden. De uit stucmarmer bestaande vloer doet niet onder voor de enorme hoeveelheid details in de ruimte.
Foto: Niels Schubert/Staatliche Schlösser und Gärten BW
Meer informatie over de barokke kastelen in Baden-Württemberg:
Residenzschloss Rastatt: Herrenstraße 18-20, 76437 Rastatt, Telefoon +49(0)7222/97 83 85,
Openingstijden: van april tot oktober di – zo van 10 tot 17 uur, november tot maart 10 tot 16 uur
Schloss Favorite Rastatt: Am Schloss Favorite 5, 76437 Rastatt-Förch, Tel. +49(0)7222-412 07
Openingstijden: van midden maart tot eind september di – zo van 10 tot 18 uur, oktober tot midden november tot 17 uur, in de winter gesloten.
