Tussen de Muur en de versperringen uit de DDR-tijd is een strook met prachtige natuur ontstaan, waarover tegenwoordig een fietsroute loopt.
Tekst: Thorsten Brönner
Het bedrukkende gevoel wordt steeds sterker. Rechts een betonnen muur, links een somber hek van 2,40 meter hoog. Op geen andere plaats is de recente Duitse geschiedenis zo indrukwekkend bewaard gebleven als hier. ‘Little Berlin’ werd het door de Amerikanen gedoopt. Het lijkt op de tijd van de Koude Oorlog. De huizen aan de kant van de Tannbeek staan in Thüringen en behoorden tot Mödlareuth-Ost, die op Beierse bodem tot Mödlareuth-West. Mijn blik dwaalt van de torens naar de waarschuwingsborden. Op één ervan staat: “Achtung! Bachmitte Grenze Bundesgrenzschutz”. Op de muur van een huis waarvan het stucwerk afbladdert valt te lezen: “Diese Grenze ist keine Grenze! Wir sind mitten in DEUTSCHLAND”.
Groene, bloedige barrière
Vanaf het begin van de 50’er jaren tot 1989 doorkliefde een praktisch onoverkomelijke barrière het Europese continent. Deze strekte zich uit over een afstand van 6800 kilometer en liep van de Barentszzee in het noorden tot aan de Zwarte Zee in het zuiden. Het IJzeren Gordijn stond er tijdens de Cubacrisis in 1962. Het stond er ook bij de eerste maanlanding in 1969. En het stond er toen de beide supermachten, de VS en de Sovjetunie, van Duitsland een basis maakten voor het afvuren van hun atoomwapens. Door een wonder hebben allen het hoofd koel gehouden en kwam het in Europa tot een vreedzame revolutie.
Thorsten Brönner
130 Kilometer kippenvel
Beschermd door versperringen en de Muur kon de natuur een groene strook terugveroveren. Die kun je tegenwoordig van noord tot zuid volgen, via de Europa-fietsroute ‘IJzeren Gordijn’. De meest indrukwekkende etappe loopt tussen de vroegere staten BRD en DDR, met een lengte van 1130 kilometer; 1130 kilometer die je tot nadenken stemmen. Het is al mijn derde toer langs de Duitse ‘binnengrens’.
Thorsten Brönner
De afgelopen jaren ben ik van de Rhön naar de Oostzee gereden. Deels dwars door bloeiende koolzaadvelden, deels door herfstbossen in prachtige geelrode kleurschakeringen. Het lot van de vluchtelingen die van Oost naar West vluchtten, is soms hartverscheurend. Verbijsterd liep ik door grenslandmusea als Point Alpha, Eichsfeld of Marienborn en stond ik voor monumenten die herinneren aan neergeschoten burgers. Een kruis voor Heinz Josef Große, een voor Hans Friedrich Franck en een aan het Priwallstrand voor de slachtoffers aan de Oostzeegrens. Wat hadden ze misdaan? Ze wilden naar het Westen, hun vrijheid tegemoet.
1,3 Miljoen mijnen
Ook tijdens mijn tocht in het voorjaar van 2016 drukte de last van het verleden nog zwaar. Dit keer ben ik onderweg van de toppen van het Rhöngebergte tot aan het drielandenpunt van Saksen, Beieren en Bohemen. In vier dagen in totaal zo’n 350 kilometer. Tijdens de tweede etappe sta ik voor een kleine begraafplaats in het Heldburger Land, in het zuidelijkste puntje van Thüringen. Informatieborden verraden dat hier ooit het dorp Billmuthausen lag. Beieren begint vijfhonderd meter verderop; dat was volgens de top van de SED (de Socialistische Eenheidspartij van Duitsland – let wel, de DDR) destijds te dichtbij.
Bij de actie ‘Ungeziefer’ (ongedierte) verloren duizenden mensen hier hun woonplaats. Ze werden gedwongen te verhuizen, hun huizen werden gesloopt. Bij het lezen van het informatiebord over de grensweg valt mijn oog op punt 8: DDR-grenstroepen begroeven meer dan 1,3 miljoen mijnen langs de Duitse binnengrens. Sommige zijn nog steeds niet ontdekt; het ligt er hier bedrieglijk rustig bij. Peinzend stappen we weer op de fiets.
Het ene na het andere middelgebergte
Wie de groene strook volgt, wordt geconfronteerd met de stilte van de door bossen omgeven landstreken. Bewegwijzeringen zoek je op de meeste delen van de route tevergeefs, andere fietsers kom je nauwelijks tegen. Zijn ze allemaal opgeslokt door het bos? Zonder twijfel is de tocht sportief te noemen, de ene helling volgt na de andere. De geweldige landschappen en de dieren die we onderweg tegenkomen, maken de inspanningen goed. Op een bospaadje verras ik twee jonge vossen die rustig tussen de struiken lopen. Reeën en hazen flitsen voorbij. Ik krijg zelfs een zeldzame zwarte ooievaar voor mijn telelens.
Thorsten Brönner
Een verdeelde wereld
Op de plaats waar ooit de BRD, DDR en Tsjechoslowakije bij elkaar kwamen stap ik af. Het motregent. Over een glibberige weg van houten planken kom je in Tsjechië. Erlangs stroomt het riviertje Südliche Regnitz met wijde bochten door het lichtgroene loofbomenbos. Als ik in het donkerbruine water kijk, denk ik aan de diverse haltes op de fietsroute en zie ik de beelden weer voor me: Oostzee, Elbe, Harz, Werradal, Rhön, Rennsteig en het Thürings-Fränkische middelgebergte. Het lot van de vluchtelingen en de monumenten staat in mijn geheugen gegrift. Zoiets mag nooit meer gebeuren, denk je dan: al dat prikkeldraad, al die doden. Maar ook nu weer bouwen landen nieuwe muren en hekken, of versterken bestaande. Ze schermen de Westelijke Jordaanoever af, scheiden Noord- en Zuid-Korea van elkaar en Mexico van de Verenigde Staten, Zuid-Europa van het Midden-Oosten…
Thorsten Brönner
Informatie
Karakter van de tocht: Deze bijzonder rustige natuurroute loopt grotendeels over bestaande fietspaden van asfalt of kiezel en over patrouillepaden. Het zuidelijke deel van de route vereist een behoorlijke conditie, terwijl het noordelijke deel van de tocht weer gemakkelijker is.
Bewegwijzering: Daar waar de route zich met andere fietspaden kruist, is de bewegwijzering goed tot zeer goed. De officiële borden ‘ICT – Iron Curtain Trail’ zijn niet overal aanwezig. Op sommige plaatsen helpen de borden ‘Grünes Band Deutschland’ verder op weg.
Start en finish: Vlak bij het vroegere drielandenpunt zijn er treinstations in de plaatsen Hof en Rehau. Travemünde is vanuit Nederland goed met de trein te bereiken.
Toeristisch informatie: www.ironcurtaintrail.eu, www.erlebnisgruenesband.de en de toeristenbureaus van de aangrenzende deelstaten.
