In Dithmarschen hebben ze een traditie en ze hebben een bijzondere groente. Als je in september over de weidse en frisse zeekleigebieden van de Marsch heen kijkt, zie je voor zover het oog reikt koolkoppen.
In het grootste aaneengesloten kool aanbouwgebied van Europa groeien onder optimale weersomstandigheden en op vruchtbare bodem veel verschillende soorten kool. Op een oppervlakte van 3.000 hectare worden, behalve de voor de regio typische witte kool, ook rode kool, spruitjes, savooiekool, spitskool, broccoli en nog veel meer andere koolsoorten verbouwd. Elk jaar oogsten de koolboeren uit Dithmarschen ruim 80 miljoen kolen – voor elke inwoner van Duitsland één, zou je kunnen zeggen.
De ‘citroen van het noorden’
Meer dan de helft van de oogst, zo’n 120.000 ton, wordt door de landbouwers op voorraad gelegd voor de koude tijd van het jaar, als verse groente moeilijker te krijgen is en ze vaak betere prijzen krijgen. Het grootste deel van de witte-kooloogst wordt verder verwerkt tot bijvoorbeeld zuurkool. Slechts een klein deel van de kool komt als verse groente op de markt of in de winkels terecht, om er in de keuken koolsoep, koolstamppot of lekkere koolrollades van te koken.
Foto: Nordsee-Tourismus-Service
Kool is niet alleen niet duur, je kunt er caloriearm mee koken en de groente bevat ook nog veel vitamine en mineralen. Bepaalde secundaire plantaardige stoffen, ballaststoffen en andere voedingsstoffen zouden zelfs het risico op sommige kankersoorten verkleinen. De waardevolle wintergroente kan bovendien een positieve uitwerking op het cholesterol- en suikergehalte in het bloed hebben en op natuurlijke wijze voor een goede stofwisseling zorgen. In de natuurgeneeskunde wordt de groente om zijn antioxidatie en ontstekingsremmende werking geprezen en bijvoorbeeld als koolwikkel of –zalf toegepast. Vanwege het hoge mineralen- en vitaminegehalte wordt de kool ook wel de ‘citroen van het noorden’ genoemd. Absolute topscorer voor wat betreft het vitamine C- gehalte zijn overigens spruitjes.
Het begon als experiment
De goede reputatie en smaak van de kolen uit Dithmarschen hebben zich inmiddels in heel Europa gevestigd. In 2014 werd de vitamine- en mineraalstoffenrijke groente in het Europese kwaliteitsregister opgenomen en mag sindsdien de beschermde oorsprongsbenaming van de EU voeren. Dat kool tot handelsmerk van de streek kon worden, is vooral te danken aan de tuinde Eduard Lass uit Wesselburen. Hij voerde veel vernieuwingen door en deed veel onderzoek in de tuinbouw in Dithmarschen aan het eind van de 19e eeuw.
Omstreeks 1890 waren de graan- en veeprijzen zo laag, dat de boeren naar alternatieven moesten zoeken. Ook de suikerbieten golden destijds als onrendabele groente. Daarom begon Eduard Lass te experimenteren met de groenteteelt. Dat leidde al snel tot successen: door de optimale bodemomstandigheden en de voortdurende zachte wind, die als natuurlijke bestrijding van ongedierte geldt, kond de kool prachtig gedijen en al snel winstgevend worden verbouwd. Hij teelde het pootgoed op een bijna industrieel-agrarische wijze in speciale perken of houten kisten, om tijdens de ontwikkeling van de jonge planten een nauwkeurige kwaliteitscontrole te kunnen garanderen. Vervolgens werd het pootgoed aan de contractboeren in heel Dithmarschen uitgeleverd en zo werd de koolaanbouw en de handel in kool snel tot een van de belangrijkste inkomstenbronnen in de Dithmarscher landbouw.
Foto: Nordsee-Tourismus-Service
Door de kool beleefde Dithmarschen een nieuwe bloeitijd en werd er in de regio veel geld verdiend. In de oude Wesselburener suikerbietenfabriek ontstond een moderne zuurkoolconservenfabriek. Hiervandaan werd de kool naar alle delen van Europa verkocht. Tegenwoordig bevindt zich het KOHLosseum op het historische terrein, waar een unieke tentoonstelling over de teelt en verwerking van de gezonde groente wordt getoond. Er is ook een boerenmarkt met delicatessen uit de streek bij en een koolwerkplaats waar wordt gedemonstreerd hoe verschillende producten uit kool worden samengesteld.
De Dithmarscher Kooldagen
Als in september de eerste kool wordt geoogst, komen er talrijke bezoekers naar Dithmarschen, om de Dithmarscher Kooldagen bij te wonen. Dit jaar vindt dit oogst-evenement al voor de 33e keer plaats. Met veel activiteiten rondom de lekkere groente is de streek aan de Noordzee een week lang een gigantisch volksfeest. Het startschot, dat geldt als hulde aan de kostelijke veldgroente, valt op 17 september met het officiële aansnijden van de kool en wordt dit jaar gegeven op de boerderij van Jan-Henning Ufen in het idyllische Karolinenkoog.
Natuurlijk zijn ook de koolregentessen Bente I en Hepke I bij de verschillende vieringen aanwezig. De functie van de koolregentesse staat bij de burgers van Dithmarschen in hoog aanzien, want het grijpt terug op het bewogen verleden van de streek als eerst vrije boerenrepubliek in Europa. De koolregentessen moeten over ruime kennis van de regionale landbouw beschikken en vooral ook veel weten over de kool met al zijn variaties. Zij zijn de officiële vertegenwoordigers van het Dithmarscher aanbouwgebied en moeten bekend zijn met de teelt, verwerking en voedingsstoffen van kool en de bereiding van de traditionele koolgerechten. De koolregentessen treden ter plaatse op, maar ook daar buiten, bijvoorbeeld op de vakbeurs ‘Grüne Woche’ in Berlijn.
Meerdere restaurants in heel Dithmarschen zullen ook dit jaar ter gelegenheid van de kooldagen allerlei heerlijke gerechten op de kaart zetten, waarbij de kool in het middelpunt staat. Boerderijwinkels en koolkraampjes verkopen vers geoogste koolkoppen. Behalve culinaire lekkernijen bestaat het programma o.a. uit de ambachtelijke markt in Meldorf het ‘Meldorfer Kohlvergnügen’, de boerenmarkt in Brünsbüttel, allerlei feestelijkheden in ‘Rund um Kohle’ in Heide, het stadsfeest in Marne en nog veel meer evenementen en feesten. Het complete programma van de ‘Dithmarscher Kohltage’ die worden gehouden van 17 tot 22 september 2019 is hier te vinden. Op deze website kunnen eveneens diverse brochures gratis worden besteld met allerlei informatie over een verblijf in de regio. Onze overnachtingstip in de buurt: het gezellige hotel Küstenperle.
Foto: Nordsee-Tourismus-Service
