“Tsjik” van Wolfgang Herrndorf

‘Tsjik’ van Wolfgang Herrndorf is misschien wel de beste Duitse roman van de afgelopen tien jaar.

Tekst: Ralf Johnen

Het is alom bekend dat de Duitse taal beschikt over een rijke literatuur, die aan de andere kant ook de naam heeft moeilijk leesbaar en slecht verteerbaar te zijn. Nonchalance en humor zijn eigenschappen, die de meeste schrijvers helaas niet bezitten. Een prettige uitzondering is in 2010 (Nederlandse vertaling in 2011) op de markt gekomen. 

De roman ‘Tsjik’ van Wolfgang Herrndorf werd aanvankelijk als jeugdboek geclassificeerd. Het vertelt het verhaal over de 14-jarige Maik Klinkenberg, die eigenlijk van burgerlijke afkomst is. Maar de vader bedriegt de moeder, die op haar beurt wegens ernstige alcoholproblemen de ene na de andere ontwenningskuur moet ondergaan.  

Vlucht in de virtuele wereld

Maik, die in een troosteloos rijtjeshuis in de beruchte Berlijnse voorstad Marzahn leeft, gaat hier zonder klagen mee om. Hij trekt zich terug in de wereld van videospelen – zoals jongeren die niet gelukkig zijn dat vaak doen. Zijn dagelijks leven is door school nog enigszins gestructureerd. 

Daar duikt op een gegeven moment een eveneens 14-jarige immigrant op. Andrej Tschichatschow is ondanks zijn jonge leeftijd duidelijk zwaar dronken op school verschenen. Omdat niemand de moeite neemt zijn naam correct uit te spreken, wordt hij gewoon alleen maar ‘Tsjik’ genoemd. Maik is door het nihilisme van zijn nieuwe klasgenoot niet erg onder de indruk. Toch ontstaat er een vriendschap tussen de beide buitenstaanders. Als de zomervakantie begint verdwijnt hun laatste houvast. 

Onderweg naar de Walachije

De beide jongens komen min of meer gedwongen bij elkaar. Ze spelen op de computer en zwermen over meisjes. Ze kunnen niet veel met zichzelf beginnen, totdat Tsjik voorstelt een auto te stelen. Daarmee willen ze zijn oom bezoeken, die ver weg in de Walachije woont. Zo heten plaatsen die helemaal afgelegen liggen, ver af van alles wat het leven mooi maakt. 

Het duo vermoedt dat de Walachije ergens in richting Roemenië ligt. Dus gaan ze grofweg in deze richting op pad met hun roestige Lada. Met een klein beetje bagage en weinig geld en zonder landkaarten. Vervolgens volstrekt zich in een snel tempoeen road trip.  

Begeleid door de voortdurende angst ontdekt te worden, beleven de beide jongens uur na uur allerlei kleine avonturen. Op een vuilnisbelt leren ze een lotgenoot, de jongen Isa, kennen. Later worden ze door een enigszins onbeholpen grote familie verwend met een maaltijd. De beide knapen weten echter, dat de volgende ontmoeting met de politie onvermijdelijk is. 

Makkelijk leesbaar en weinig moraal

Zo ontstaat een prachtig makkelijk leesbaar en daarbij verhaal zonder al te grote moraal, waarin de maatschappijkritische boodschap echter duidelijk aanwezig blijft. Zonder twijfel doet ‘Tsjik’ denken aan ‘De avonturen van Tom Sawyer’ en andere grote jeugdromans uit de wereldliteratuur. Dat is geen toeval. In een interview heeft de auteur Wolfgang Herrndorf toegegeven, dat hij dit boek inderdaad bestudeerde voordat hij de roman schreef. Eigenlijk wilde hij daarmee alleen maar in het gevoelsleven van zijn jeugd terugkeren. Maar ondanks dat heeft hij misschien inderdaad het beste Duitstalige boek van de afgelopen tien jaar geschreven. 

Het boek heeft zijn werking dan ook waargemaakt. ‘Tsjik’ behoort inmiddels tot de leesstof in de lessen Duits. “Eindelijk eens een boek dat leuk is”, zullen veel scholieren denken. Maar ook voor veel volwassenen behoort het verhaal tot de standaardwerken van de hedendaagse Duits literatuur.  

Het boek heeft overigens een nieuwe populariteits-impuls gekregen door de zeer geslaagde verfilming van Fatih Akin in 2016, waarvan auteur Wolfgang Herrndorf de première niet meer heeft beleefd. De begaafde verteller leed aan een hersentumor en heeft zich op 26 augustus 2013 na een lang ziekbed van het leven beroofd. Hij werd slechts 48 jaar oud. 

Informatie over “Tsjik” van Wolfgang Herrndorf:

De roman is in 2011 verschenen. De Nederlandse vertaling is door uitgeverij Cossee gepubliceerd (12,99 Euro).