De torens van Opper-Zwaben: Reuzen uit de middeleeuwen

Opper-Zwaben is de regio in de stedendriehoek Ravensburg, Wangen en Biberach. Al vroeg genoot het gebied van een enorme rijkdom en in de charmante stadjes is dit vandaag de dag nog altijd te zien, onder meer aan de verbluffend hoge gebouwen. Maar Opper-Zwaben is niet alleen door de vele torens een heerlijke vakantiebestemming voor een lang weekend weg.

Foto: Ralf Johnen

Door Ralf Johnen

Wie de Herrenstraße in wil, moet eerst onder de Frauentor door. Hier zou ik graag meer over willen weten, maar voor nu moet ik het doen met de informatie dat het bouwwerk aan de rand van de oude binnenstad van Wangen waarschijnlijk al in de 12^e eeuw werd gebouwd. De stadspoort werd vervolgens ruim 500 jaar later opgetrokken.

Foto: Ralf Johnen

Met een hoogte van zo’n 20 meter gaat de Frauentor sindsdien als toren door het leven. Het ontwerp is van een verbluffende schoonheid: de hoeken zijn versierd met kleine torentjes, de muren zijn voorzien van schilderingen en aan de zuidkant geeft een zonnewijzer de tijd aan. Een passende entree voor een nederzetting die onder de Habsburgers al sinds 1286 de titel keizerlijke stad mag dragen.

Foto: Ralf Johnen

Wangen in Opper-Zwaben: een plek met historische uitstraling

Wangen heeft nog steeds een historische uitstraling. De straatjes zijn voorzien van kasseien en op de huizen vestigen glimmend gepoetste uithangborden de aandacht op de winkels. Zoals je het vaak aan de rand van de Alpen ziet, zijn veel gevels versierd met schilderingen. Toch is de stad allesbehalve een museum. In de Herrenstraße en de aangrenzende Schmiedstraße liggen veel mooie winkels. Van een speciaalzaak met handgemaakte penselen tot de hippe Pâtisserie de Pierre.

Foto: Ralf Johnen

Het hart van de 27.000 inwoners tellende stad klopt in een bakkerij. Al sinds 1505 voorziet Fidelisbäck de Wangenaren van hun huisspecialiteit. Seelen zijn lange, witte broden die qua grootte tussen een pistoletje en een stokbrood liggen en vaak bestrooid zijn met karwijzaad. De broden begonnen hun triomftocht vanuit Opper-Zwaben door grote delen van Duitsland. In eigen stad leggen de broden het echter af tegen het huisgemaakte gehaktbrood. Dit wordt warm geserveerd en is de onbetwiste specialiteit van Wangen.

Foto: Ralf Johnen

De Waldburg: Uitzicht tot aan de Alpen

De volgende dag ontdekken we na een korte rit een andere toren. Om hier bij in de buurt te komen, moeten we eerst een pad volgen dat om een heuvel slingert, om vervolgens op redelijke hoogte bij een toegangspoort aan te komen. Daarachter ligt de Waldburg verstopt, een bouwwerk dat sinds de 12^e eeuw vernoemd is naar de adellijke familie met dezelfde naam.

Foto: Ralf Johnen

Het slot is nog steeds eigendom van deze familie, ook al woont men er niet meer. Om het onderhoud van het gebouw te financieren, heeft een pachter hier allerlei attracties in gevestigd.

Foto: Ralf Johnen

Denk aan de indrukwekkende ruimtes van het slot zelf, maar ook aan een restaurant en een museum, waar onder meer replica’s van de keizerlijke kroon en andere kleinoden te zien zijn. De in het begin genoemde toren is echter de grootste trekpleister, want bovenop bevindt zich een mooi uitkijkplatform. Vanaf hier kun je kijken tot aan het Bodenmeer en de Zwitserse Alpen.

Foto: Ralf Johnen

Biberach an der Riß: een witte stad met viel geschiedenis

In de late namiddag rijden we naar Biberach an der Riß, zo’n zestig kilometer naar het noorden. We brengen de avond door in het Jordanbad, een groot wellnesscomplex met sauna en een groot buitenzwembad. De spa maakt onderdeel uit van het Parkhotel Jordan, dat ultramoderne kamers heeft en in een schitterend park met oude bomen ligt.

Foto: Ralf Johnen

De stad zelf verkennen we pas de volgende ochtend. We slenteren eerst door het rustige westelijke gedeelte van de oude binnenstad, waar we een verzameling opvallende en goed bewaarde vakwerkhuizen tegenkomen. Maar als we het overzichtelijke stadspak naderen, ontdekken we ook hier een toren. De mooie, witte, ronde toren is maar liefst 41 meter hoog en wordt tot de dag van vandaag de Witte Toren genoemd.

Foto: Ralf Johnen

Zuinige Zwaben schonken zichzelf een schitterende toren

Na de voltooiing in 1484 deed hij oorspronkelijk dienst als gevangenis. De lokale bewoners weten echter dat de bouw eigenlijk helemaal niet nodig was. Aan het einde van de 15^e eeuw waren de inwoners van Biberach erg rijk omdat hier op grote schaal barchent werd geproduceerd. Deze stof van vlas en katoen was tot ver buiten de Alpen een begeerd materiaal voor het maken van kleding.

Foto: Ralf Johnen

Toen de eveneens rijke stad Ravensburg steeds hogere torens ging bouwen, konden de trotse inwoners van Biberach zich niet inhouden. Ze overwonnen de spreekwoordelijke zuinigheid van de Zwaben en schonken zichzelf een prachtige toren die hun welvaart liet zien.

Foto: Ralf Johnen

Maultaschen: het ultieme comfortvoedsel

Later op deze zonnige zaterdagochtend in september blijkt echter dat Biberach (met 32.000 inwoners) deze vorm van pronken niet nodig heeft. Het is markt en de rijkelijk met bloemen versierde stad bruist. Als we een kraampje met maultaschen (een soort ravioli) voorbijlopen, gaan we voor de bijl. We besluiten dat we het ultieme Zwabische comfortvoedsel moeten eten en wel meteen. In het nabijgelegen restaurant Ente vinden we wat we zoeken.

Foto: Ralf Johnen

Dan is er nog een stad waarmee de inwoners van Biberach zich graag maten. Ravensburg ligt ongeveer 50 kilometer zuidelijker, in de richting van het Bodenmeer – en zoals we al snel zullen ontdekken, wemelt het hier van de torens. De 50.000 inwoners tellende stad telt maar liefst 17 middeleeuwse reuzen, waarvan de meeste op belangrijke strategische punten op de stadsmuur staan.

Foto: Ralf Johnen

De torens van Ravensburg in Opper-Zwaben

De Mehlsack is de bekendste en deze dankt zijn rustieke naam aan de meelwitte kleur. Het in 1425 voltooide bouwwerk is 51 meter hoog en toont aan dat de mensen uit Biberach zich ondanks hun trots niet konden meten met hun oudere en grotere rivalen. We hopen vanaf het uitkijkplatform op de eveneens 51 meter hoge Blaserturms de andere torens van Ravensburg te kunnen zien. Deze toren staat na een aantal stadsuitbreidingen midden in het centrum.

Foto: Ralf Johnen

Na 212 treden valt onze blik op rode pannendaken en de kronkelende straatjes in de oude binnenstad. In de verte zien we ook de Veitsburg, die zich op een helling nestelt. Hij werd meer dan 1000 jaar geleden gebouwd als Ravensburg en gaf de nederzetting die aan de voet ontstond zijn naam. Vlak daarna valt ons oog op de Mehlsack en de iets scheef staande Obertor. Het 42 meter hoge massieve gebouw heeft een macaber verleden, want zijn klokken luidden vroeger bij executies. Met de Grüne Turm is het niet veel beter gesteld, want deze heeft een verleden als gevangenis.

Foto: Ralf Johnen

Wangen kunnen we aan de horizon niet ontdekken, hoewel de buurstad hemelsbreed maar op een afstand van 20 kilometer ligt. We ontdekken later dat de Frauentor aldaar nog een tweede naam heeft: Ravensburger Tor, omdat de weg daar bijna in een rechte lijn naartoe loopt. En zo is het cirkeltje rond.

Foto: Ralf Johnen

Informatie over Opper-Zwaben

Een aantal tips vind je op de website van de regio Oberschwaben. Ook Wangen heeft een eigen homepage. Data en reserveren van de stadsrondleiding ‘Von Gaunern, Galgenvögeln & Gefahren’ via de lokale VVV. Een prima hotel is Hotel Mohren Post.

In Biberach an der Riß kun je tickets voor deelname aan de middeleeuwse toneelrondleiding ‘We(i)berg’schichten anno 1533’ via de lokale VVV reserveren. Informatie over Ravensburg vind je ook op de website van de stad.