Reinickendorf – een vrijwel onbekende wijk van Berlijn

Greenwich-Promenade, Tegeler Fließ, Borsigturmen en Weiße Stadt: Het Berlijnse stadsdeel Reinickendorf presenteert een kant van Berlijn, die je eigenlijk helemaal niet verwacht. Een bezoek in het Noordwesten van Berlijn.

Vlak voordat ik mijn bestemming bereik, vraag ik me af of ik eigenlijk nog in Berlijn ben. De reis gaat met de U-Bahn lijn 6 vanaf het centrum van Berlijn naar Alt-Tegel in de wijk Reinickendorf. Heb je er wel eens van gehoord, maar geen flauw idee waar dat kan zijn? Het is helemaal bovenin het westen van Berlijn, richting vliegveld Tegel. Er komen allerlei namen van U-Bahn stations voorbij waarvan ik nog nooit heb gehoord: Scharnweberstraße, Otisstraße of Holzhauser Straße. De metro wordt steeds leger. Dadelijk is het doel bereikt.

Geen andere touristen

Er zijn blijkbaar geen andere toeristen hierheen gereisd. Terwijl ’s middags bij het beginpunt aan de Zoologischer Garten nog tientallen, nee honderden toeristen met rugzakken op de rug en reisgidsen in de hand door de gangen van de metrostations doolden, zijn hier alleen maar autochtonen onderweg.

Eindelijk, na 24 minuten vanaf halte Zoo, ben ik met de metro op mijn bestemming aangekomen. Als ik vanuit het U-Bahn station Alt-Tegel de straat ‘Alt Tegel’ inloop, weet ik niet wat ik zie. Is dit Berlijn? Berlijn heeft hier eerder een dorps karakter. Alt Tegel is een klein idyllisch voetgangersgebied, rechts en links het ene na het andere restaurant. De omgeving hier heeft geen enkele gelijkenis met de hippe flair van bijvoorbeeld de Warschauer Straße.  Ik vraag me af wat er hier te zien is.

Veel burgerlijkheid

Vlak om de hoek wacht de gids en kenner van het stadsdeel Kiez, Kerstin Freese-Roennbeck. Zij zal ons vanmiddag niet door de hele wijk Reinickendorf leiden – dat zou werkelijk te veel worden – maar ons Alt-Tegel laten zien. Na een korte begroeting gaan we meteen op pad. We lopen langs restaurant ‘Hax’nhaus’, dat lijkt op een Beiers dorp dat is verdwaald in de Duitse hoofdstad. Aan één van de tafeltjes wordt zojuist beenham met zuurkool en klosen geserveerd. Verbaasd over zoveel burgerlijkheid staar ik op de tafel. “Ja, het is wel anders dan in het centrum van Berlijn, nietwaar?”, zegt Frau Freese-Roennbeck, greinst en loopt vooruit.

Gids Kerstin Freese-Roennbeck

We lopen naar de haven, naar de Greenwichpromenade om precies te zijn. Dat is dé populaire promenade aan de Tegeler See. Het meer heeft een oppervlakte van 4,6 vierkante kilometer, is vier kilometer lang en er liggen zeven eilanden in en het is het op één na grootste meer van Berlijn. De promenade ziet er erg groot en keurig verzorgd uit. Sommige wandelaars zijn op de oeverpromenade onderweg en op het water wachten de rondvaartboten op passagiers.

Varen op de Havel

De rederij Stern- und Kreisschifffahfrt biedt rondvaarten aan die hier vertrekken. De Havel verbindt Reinickendorf via het water met Wannsee, Potsdam en de Brandenburgse omgeving. Op de borden staat informatie over tochten naar Oranienburg, het centrum van Berlijn of via Spandau en Wannsee naar het Pfaueninsel. Als je veel tijd hebt kun je ook meevaren naar de Lehnitzsee of naar de bloemenstad Werder. Op een reclamebord worden brunch-, party- en crimi-avonden aan boord aangeboden. “Vooral tijdens de weekeinden is het hier vol met dagjesmensen; vooral uit Berlijn, die er een keertje op uit willen in de natuur”, vertelt Frau Freese-Roennbeck.

We lopen de promenade af in richting noorden, op zoek naar mooie fotomotieven. Wilde eenden en Canadese ganzen waggelen voorbij. Een dame in een houten hutje verhuurt roeiboten. Kakelbont liggen ze op een rijtje. Dat is een mooi fotomotief. Of ik geen zin heb om een rondje te varen, vraagt de dame in de hut. Zin wel, antwoord ik, maar de blik van Frau-Freese-Roennbeck is duidelijk. De tocht gaat te voet verder.

Populair sinds de19^e eeuw

We bereiken de Tegeler Hafenbrücke, die door de meeste mensen anders wordt genoemd. De stalen boogbrug werd in 1909 gebouwd en is 91 meter lang en wordt in de volksmond ‘Sechserbrücke’ genoemd. De naam stamt uit de 19^e eeuw, toen de Tegeler See steeds populairder werd. De dagjesmensen en wandelaars konden alleen op de Promenade komen, als ze de Tegeler Fließ overstaken. Een handige zakenman, de visser Siebert, bracht met zijn boot de bezoekers naar de overkant en vroeg daarvoor vijf pfennig, wat in Berlijn ook wel een ‘Sechser‘ werd genoemd. Toen er teveel bezoekers kwamen bouwde Siebert een houten brug. Om van de brug gebruik te maken vroeg hij ook weer een Sechser. Vandaar de volksnaam van de brug.

“Vanaf de brug heb je een fantastisch uitzicht over de Tegeler See en de eilanden”, zegt Frau Freese-Roennbeck. Dat is te zeggen, nu even niet. Helaas is de brug versperd. Dan maar de andere kant op. Daar ligt de Tegeler Haven met de IBA-bouwwerken. Ook mooi en vooral luxueus. IBA is de afkorting voor Internationale Bauaustellung. Dat was in 1987 een gigantisch bouwproject dat als doel had het woonbestand van West-Berlijn op te waarderen. Als je de protsige villa’s en woonhuizen aan de oever van de Tegeler Fließ ziet, moet je er maar niet over nadenken wat het kost om hier een huis te huren, laat staan te kopen.

Een postmoderne bibliotheek

Op deze warme augustusdag zitten enkele bewoners van deze opmerkelijke  woningen op hun balkon. Een oudere dame geeft de bloemen water, anderen zonnebaden op hun opklapbed. Af en toe kijkt er iemand naar ons. Ik voel me betrapt en kijk snel de andere kant op. Frau Freese-Roennbeck is niet van plan om te keren. “Zo dadelijk komen we bij een heel mooi gebouw”, zegt ze en loopt weer verder. En dan staan we voor de Humboldt-Bibliotheek, die door de Amerikaanse architect Charles Moore in postmoderne stijl werd ontworpen. De bibliotheek is – niet moeilijk te raden – genoemd naar de broeders Wilhelm en Alexander von Humboldt. Ter ere van hen zijn voor de bibliotheek twee standbeelden van hen opgesteld.

Het meesterwerk van Charles Moore is een combinatie van stijlelementen uit de industriële bouw, sacrale bouw en representatiebouw. Dat is vooral binnen in het gebouw te zien. Reusachtige wanden vol met boeken bepalen het beeld van de hal met drie beuken, waardoor de bibliotheek sacraal en tegelijkertijd barok aandoet. Blikvangers zijn de op scheepslantaarns lijkende, koperen lampen.

Reinickendorf is een stad in de stad

De tijd van sightseeing is weer voorbij. Frau Freesse-Roennbeck neemt afscheid en adviseert tot slot ook de andere veelzijdige delen van Reinickendorf te bezichtigen. Het is een onmogelijke opgave om Reinickendorf in één weekend te ontdekken. Het stadsdeel heeft 260.000 inwoners en elf verschillende wijken, die onderling totaal verschillend zijn. Terwijl Hermsdorf, Konradshöhe, Waidmannslust en vooral Frohnau als welvarend gelden, is de reputatie van de wijken Rheindorf-Ost, Tegel-Süd en het Märkische Viertel eerder schamel. Maar, er is overal veel groen; een vierde van het stadsdeel bestaat uit bos.

En dat wordt als troef gebruikt. Bijvoorbeeld in een folder die speciaal over dit onderwerp is uitgegeven door het Tourismusverein Berlin-Reinickendorf e. V. in samenwerking met Tourismusgesellschaft ‘Visit Berlin’ onder de veelzeggende naam ‘Das Grüne Paradies der Hauptstadt’. Dit is vooral in het Corona-jaar voor de toeristenorganisaties van Berlijn een pluspunt om de stad met haar recreatiemogelijkheden aan het water en in de natuur onder de aandacht te brengen.

Een landschap van moeras en rivieren

Een van de mooiste natuurgebieden in Reinickendorf is de ‘Tegeler Fließ’. Dit moeras- en rivierlandschap ligt tussen de oever van de Tegeler See en de wijk Lübars. ‘Wandelwegen en een natuurleerpad lopen langs broedplaatsen, zeldzame bloemen, struiken en bomen’ staat in de brochure.  Het natuurleerpad is een soort houten steiger die door een wild landschap de oever van een beek volgt. Op borden langs de kant is informatie te lezen over de flora en fauna, zoals de visotter, bever, kwartelkoning, grauwe klauwier en de zeldzame soorten als paapje of buidelmees, die hier leeft en groeit. Het is hier heel rustig, maar mijn hoop om een bever voor de lens te krijgen verdwijnt als er een fietsende familie voorbijkomt.

De wijk Lübars, direct aan de grens met Brandenburg, is een prachtige plek om de dag te beëindigen. Het is het deel van Berlijn met het duidelijkste dorpskarakter. Iets minder dan 5.000 mensen wonen hier. Er is een historisch dorpscentrum met keitjes en aan de rand een manege, stallen en boerderijen. Midden in het dorp staat een oude, knalgele telefooncel die al een tijd geleden als boekenkast in gebruik werd genomen.

In het restaurant ‘Alter Dorfkrug’ zijn dorstige en hongerige gasten van harte welkom. De keuze is niet eenvoudig. Op de menukaart staan lekkere gerechten als gegratineerde geitenkaas met geroosterde Italiaanse landham en rosé gesmoord kalfsvlees. Ik bestel eerst een glas rode wijn en laat de dag de revue passeren.

Overnachtingen in Reinickendorf

Hotel am Borsigturm, Am Borsigturm 1, 13507 Berlijn. Een 4 sterren hotel in de buurt van de Greenwich Promenade en de Tegeler See, 105 kamers, restaurant met streetfood op de binnenplaats. Prijs per overnachting voor een tweepersoonskamer vanaf € 67.

Meer informatie over Reinickendorf

Veel informatie in het Duits en Engels over de hoofdstad van Duitsland is te vinden op www.visitberlin.de. Ook over de regio Reinickendorf is hier veel informatie opgenomen.