Hanau: Van twee die er opuit gingen om de Duitse taal te onderzoeken

Bijna ieder kind kent hun sprookjes nog altijd. Ze werden in ongeveer 160 talen vertaald, ingigantische oplages diealleen worden overtroffen door die van de bijbel. Jacob en Wilhelm Grimm brachten hun eerste levensjaren door in Hanau. De kleine stad in Hessen beïnvloeddede geest van beide broers hun hele leven. Een stadswandeling in de sporen van de wereldberoemde taalvorsers en sprookjesverzamelaar

Je hebt de Brüder-Grimm-Strasse,de Brüder-Grimm-Schuleen het stoplicht bij de Freiheitsplatz in Hanau laat de voorbijgangers zelfs op sprookjesachtige wijze zien wanneer ze de straat mogen oversteken. Als stoplichtmannetjes in de vorm van het broederpaar Wilhelm en Jacob Grimm, de beroemdste sprookjesvertellers van Duitsland. Wij zijn in Hanau.

En Hanau is de stad van de gebroeders Grimm.

De broers horen bij het stadje in Hessen als de typische groene saus bij het 20 kilometer verder gelegen Frankrfurt. En zo is het ook niet verrassendmeer dat bezoekers de naam Grimm op vele plekken in de stad tegenkomen. En hun sprookjesnatuurlijk ook. Meer dan levensgroot staat Jacob Grimm naast zijn zittende broer Wilhelm. Of is het toch andersom? Volgens de legende verwisselen de broers klokslag middernachtvan plaats.

Moskwa/Shutterstock.com

En dat al meer dan een eeuw, want het bronzen beeld op de Marktplatz in Hanau staat er sinds 1896. Samen mettien andere haltes vormen ze het twee kilometer lange ‘Sprookjespad’door Hanau: ‘Koning Lijsterbaard’begroet de bezoekers als bronzen beeld op de Schlossplatz, in de oude en nieuwe stad passeer je ‘Roodkapje’, ‘De gelaarsde kat’, ‘de duivel met de drie goudenharen’en ‘Tafeltje dek je’.Voor de Freiheitsplatz heb je wat meer tijd nodig, want hier valt erveel te ontdekken. Enerzijdsde genoemde stoplichtmannetjes, anderzijdsde sprookjesbeelden ‘Klein Duimpje’en ‘Broertje en zusje’.

Op de Freiheitsplatz stond ooit ook het geboortehuis van de broers. Eerst werd Jacob geboren,in het jaar 1785, een jaarlater Wilhelm. Drie broers en een dochter zouden in de jaren daarna nog volgen. Helaas werd het geboortehuis, net alseengroot deel van de gebouwen in de stad, in de Tweede Wereldoorlog verwoest en vervangen door een nietszeggend gebouw.

Travis Fultz/Shutterstock.com

Dan gaat het sprookjesachtigverder, met de sprookjestreindie de bezoekers naar Slot Philippsruhe brengt, waar sinds 2019 in de rechterzijvleugel het eerste Duitse beleefmuseum voor de gebroeders Grimm zit. ‘Grimms Sprookjesrijk’is vooral voor kinderen erg leuk. Ze kunnen zich verkleden als Doornroosjeof Roodkapje, op Repelsteeltje’storen klimmen en een eigen sprookje bedenken. Philippsruhe is sowieso een mooie bestemming voor een uitstapje. Het wonderschone landkasteel in barokstijl aan de oever van de Mainmet een historisch museun wordt omgeven door een uitgestrekt park met orangerie, beeldenpark en overdekt amfitheater. Hier trekken ieder jaar van mei tot juli de ‘Grimm Festspiele’rond de 80.000 bezoekers, die in het amfitheater komen genieten van de beroemde zonen en de rijke fantasie van de sprookjes van Grimm.

Maarhoe zijn de sprookjes van Grimm eigenlijk ontstaan? En waarom was de geest van Hanau zo bepalend voor het wereldbeeld vande broers?

Aan het eind van de 18de eeuw was Hanau een bedrijvigestad, die bekend stondomzijn wollen en zijden stoffen die in Europa zeer in zwang waren. Bovendien regeerde landgraaf Wilhelm IX over de landstreek Hessen-Kassel;een man die hield van de muzen en de algemene ontwikkeling bevorderde. Zo liet hij een gymnasium, een theater en een Latijnse school bouwen inHanau. En er was een krant die vier keer per week verscheen. Daardoor groeiden Jacoben Wilhelm met een vrije, verlichte geest opdie ze hun leven lang niet in de steek liet. Ook niet toen het gezin in 1791 naar het 50 kilometer verderop gelegen Seinau trok, waar hun vader een nieuwe positie als deurwaarder kreeg. De weg van de broers gaat samen verder: in Kassel bezochten ze samen het gymnasium, ze studeerden samen in Marburg, werkten samen als bibliothecaris en later als professor. Als afgevaardigde nam Jacobin1848 zelfs deel aan de bijeenkomst van het eerste parlement van heel Duitsland in de Pauluskerk van Frankfurt.

Maar behalve de beroemdste sprookjesvertellers ter wereld zijn zij vooral de bekendste taalwetenschappers en volkenkundigen van Duitsland. Jacob en Wilhelm Grimm wilden de herkomst en het gebruik van ieder Duits woorden zelfs de gehele nieuwe algemene Duitse taal vanaf Luther tot Goethe ‘met alle gründlichkeit’ bevatten. Het ambitieuze project van een Duits woordenboek moest binnentien jaar zijn afgesloten en maar een paar delen omvatten. Uiteindelijk werd het in de waarste zin des woords een eeuw werk. Toen het laatste deel in 1961 verscheen waren beiden al honderd jaar dood.

Tegenwoordig beslaat het Grimm Wörterbucheen kloeke16 delen. Het is een monumentaal werk van de Duitse taal en een unicumdat zelfs in het Guinness Book of Records staat.

Natalia Yakovleva

Andere werken die wereldberoemd zijn geworden: hun sprookjes. In 1812 werd het eerste deel van de ‘Kinder-und Haus-Märchen ’(Kinder-en huissprookjes) gepubliceerd. Zij wilden de mondeling overgeleverde verhalenvan trotse koningen, schone prinsessen, goeïige feeën, slechteheksen en stiefmoedersbehouden, zodat ze de volgende generaties zouden voortleven. De sprookjes vertegenwoordigden voor hen de stem des volks, een‘oer-Duitse mythe’die bewaard moest blijven. De bron van hun ‘volkspoëzie’is hun directe omgeving, zoals de zussen Jenny en Annette von Droste-Hülshoff, de dochters van een waard Dorothea Viehmann en Marie Hasenpflug, vermoedelijk een van de belangijkste bronnen voor de sprookjes van Grimm. De families waren bevriend en net als Jacob en Wilhelm groeide Marie in Hanau op. Van Marie komen 20 overgeleverde verhalen, zoals ‘De zeven raven’, ‘Sneeuwwitje’, ‘Repelsteeltje’en ‘Doornroosje’. De broers schreven de mondelingeverhalen op en vijlden er daarna stilistisch net zo lang aan tot ze hun idee van volksvertellingen het meest benaderden.

Als je nog dieper in de wereld van de sprookjes van Grimm wilt duiken: in Hanau begint de 600 kilometer lange ‘Duitse sprookjesweg’. De bekende Duitse vakantieroute leidt tot in het Noord-Duitse Bremen, de stad van de Bremer Stadsmuzikanten. Langs de weg liggen ongeveer 60 prachtige plaatsen waar de sprookjes van de gebroeders Grimm hun sporen hebben nagelaten. Je komtlangs schitterende natuurlandschappen als het Wesenbergerland of de Spessart, sprookjeskastelen en idyllische Duitse steden.En zo blijven de sprookjes nog steeds levend, net zoals de broers het hebben gewild.