De xx-treme-tour in de Kluterthöhle bij Ennepetal is niet zomaar een wandelingetje onder de grond.
Tekst: Franz Lerchenmüller
Vooraf krijg je een aantal instructies. “Wie in de grotten eet of drinkt of iets weggooit, wordt direct naar buiten gestuurd”, zegt Patrice, die voor vanavond de chef in de berg is. “En verder: niet nadenken. Vertrouw op ons. Houdt bij het kruipen een halve meter afstand ten opzichte van degene voor je, maar verlies hem niet uit het oog. Er is niets erger dan in een pijp het zichtcontact te verliezen.” En dan eindigt hij krijgshaftig met de woorden: “Wij zullen jullie kwellen en tot aan de grenzen van jullie prestatievermogen laten gaan. Maar jullie zullen iets heel moois beleven.”
Veelbelovende bestemmingen
Dan moeten we ons aankleden. Kaplaarzen heeft iedereen zelf meegenomen, helmen met hoofdlampen worden verdeeld en iedereen krijgt een witte overall om over de kleren aan te trekken. Wit lijkt als kleur heel gelukkig gekozen; dan zie je tenminste wat je gedaan hebt. Iedereen schrijft bij een ander de naam groot op de rug. Een laatste blik op de kaart van het vertakte grottensysteem laat veelbelovende bestemmingen zien: ‘Leemhal’, ‘verwarmingsbuis’ of ‘modderzee’ heten de verschillende afstanden. Dan slokt het zwarte gat in de berg twaalf deelneemsters en deelnemers aan de xx-treme-tour met hun drie gidsen op.
Uhlenbruch/www.uhlenbru.ch
Rotsen steken schuin omhoog
“Sprinten!” klinkt het van voren. De rij zet zich in beweging, de gang is hier nog breed en hoog genoeg. Na tweehonderd meter is iedereen aan het zweten: “Temperatuur plus tien graden en een luchtvochtigheid van tachtig procent”, legt Patrice kort uit. “En verder.” Langzaam maar zeker wordt het plafond lager en de wanden gaan dichter bij elkaar staan. Dat betekent in de knieën en in eendengang verder waggelen. De gangen zijn behoorlijk uitgesleten in de loop van de zevenhonderd jaar dat de grot al wordt gebruikt. Daar is wel de één of ander doorheen gegaan. Zijgangen en diepe gaten, rotsen steken schuin omhoog en verdwijnen in het donker. “Hier zie je rifkalk, grauwak en leisteen”, verraadt gids Teresa die achteraan de groep loopt.
Het wordt nu smaller en dat is ook goed. Patrice had immers beloofd dat hij zijn gasten iets te bieden had. ‘Iets’ betekent in dit geval zo smal mogelijk, zo vermoeiend mogelijk en vooral ook erg benauwd.
We gaan verder op handen en voeten
We moeten over scherpe kanten klimmen en over evenwijdige steenribbels die als voetklemmen uit de bodem steken klauteren. Dan is ook het rechtop lopen voorbij. We gaan verder op handen en voeten. Steeds weer stoot je hoofd tegen een afhangende rotspunt en ineens ben je er dankbaar voor dat Patrice de groep heeft gedwongen de hele tijd een helm te dragen.
Uhlenbruch/www.uhlenbru.ch
Leerschool van het kruipen
Even pauzeren in een vochtige grot. “Wil iemand stoppen? Hier kan het nog.” Niemand meldt zich. Twaalf niet-claustrofobische, paniekbestendige en geestelijk blijkbaar stabiele mensen gaan weer op weg. En zoals dat hoort bij een goed drama, wordt de spanning opgevoerd. Een afdaling door een schoorsteen brengt ons verder de diepte in. De stemmen ver beneden ons klinken gedempt, dwaallichten spoken over de wanden en dansen in de zwarte nacht. Soms waarschuwt de man voor je: “Pas op, hoofd weg! Scherpe kant links!”
De doorgangen worden nog kleiner. We dalen verder af in de leerschool van het kruipen. “Je in bochten wringen en je erdoor duwen voor gevorderden” heet deze leergang. Eerst op je ellebogen, dan op je onderarmen en dan plat op je buik schuif je steeds een stukje verder. Na afloop verbaas je je er over, hoe je zo’n gemeen stuk toch weer hebt gemeesterd.
Nooit tevoren heb je de aarde zo intensief beleefd
De volgende horde is een onaanzienlijke, kleine tunnel, die zo lelijk is door de modderige plassen die overal op de bodem liggen. Handig, dat juist hier de rits van de overall kapot gaat en de modder zich mooi over mijn fleecejack kan verdelen. Als je je hier doorgevochten hebt, ben je eindelijk in de echte grot aangekomen. Nooit tevoren heb je de aarde zo intensief beleefd. Zo precies heb je haar bulten, botten en soms poederige, dan weer gladde, glibberige oppervlak met handen, benen, romp en gezicht gevoeld.
Uhlenbruch/www.uhlenbru.ch
Vijf minuten absolute stilte
In een rotsgewelf gunt Patrice allen een eerste pauze. Ieder zoekt tussen stenen en rotsblokken een bepaald niet comfortabel zitplaatsje. De chef laat de lampen uitdoen en verzoekt om vijf minuten absolute stilte. Alle gaan goed zitten, kuchen nog een keer en dan is er alleen nog volkomen duisternis en doodse stilte. Je zinkt weg in het donker en voelt je opgenomen door de aarde en tegelijkertijd aan de zwarte leegte overgeleverd. Vroeger dan verwacht doorbreekt Patrice het zwijgen: “Okay, dat waren er vijf. De meeste mensen geven op z’n laatst na tien tot twaalf minuten op. Langer dan een kwartier houdt niemand het vol.”
Als een koraalrif
Vervolgens beantwoordt hij enkele vragen. De Kluterhöhle is een zgn. secundaire grot, een holle ruimte, die later is ontstaan dan het gesteente er omheen. ”Je moet je een koraalrif voorstellen, dat meer dan driehonderd miljoen jaar geleden is ontstaan. Toen de zee verdween lag het op een gegeven moment onder de grondwaterspiegel. Koolzuurhoudend water drong naar binnen en loste het kalksteen op en spoelde het naar buiten. Daarna kwam het hele systeem omhoog.” Op een oppervlakte van tweehonderd bij vierhonderd meter liggen gangen van vijfenhalve kilometer lengte. De xx-treme-tour loopt door bijna de helft ervan. Druipstenen? Bijna allemaal verwoest. Levende wezens? Alleen vleermuizen.
Franz Lerchenmüller
Hoe moet ik daar overheen komen?
Dan stappen we weer op en gaan het labyrint in, waar het voor één persoon echt serieus wordt. Een vrijwilliger, Sven, meldt zich voor de klim. Jaren geleden had hij een klimcursus gevolgd. Helemaal boven aan een wand die ontoegankelijk lijkt, hangt een blauwe zak. Sven wordt gezekerd en begint aan zijn beklimming. De vier meter naar boven zijn ondanks de kaplaarzen vrij makkelijk.
Maar dan? “Hoe moet ik daar overheen komen?” vraagt hij zich vertwijfeld af. “Doe het als een cliffhanger”, schalt het terug. “Of slinger je erover als Tarzan.” Maar er komt ook zinvolle hulp: “Pak met je linkerhand 30 cm hoger, daar is een uitsteeksel. Trek je rechtervoet bij en zet die in de spleet naast de linker.” Met de aanwijzingen van beneden komt hij goed naar boven en weet inderdaad de zak te pakken te krijgen. Hij krijgt enthousiast en eerlijk gemeend applaus. In de zak zitten echter geen zoete versnaperingen tegen de zenuwen, maar reservebatterijen voor het geval er een paar leeg zijn.
Een beer van een vent waarschijnlijk
Aan de volgende uithoudingsvermogentest ontkomt niemand. Iedereen krijgt een karabijnhaak. “Jullie kruipen zestig meter door een gang, zonder de lampen aan te doen.” Er is een touw en met aangehaakte karabijn gaan jullie op de tast verder. Op het parcours zijn verrassingen. Na een paar meter gladde bodem volgen plotseling rotskorsten waar je tussendoor moet klauteren en steenkegels, die je moet ontwijken. Er ontstaan files en langere haltes in het stikdonker. Opeens wordt de man voor je heel belangrijk. “Het schijnt rechts stijl naar beneden te gaan, je moet de karabijnhaak van het ene aan het andere touw hangen. Maar oppassen: het eerste touw pas loslaten als de haak stevig aan het andere hangt.”
Hij heeft een diepe, betrouwbare stem, een beer van een vent waarschijnlijk, het akoestische navelsnoer naar de menselijke wereld – en alleen het volume van zijn stem doen vermoeden hoe ver de beste man weg is. Wie van de twaalf ben jij ook al weer? “Ik ben Torsten.” Het is een hele troost om de hak van je laars te voelen, Torsten. Het is logisch, dat je ook de man achter je eenzelfde rustgevend gevoel wilt geven. “Jens, ben je er nog? Hier gaat het niet verder.” Een klein lampje op het eind en dan is ook de laatste in de rotshal aangekomen. Glinsterende ogen, een opgewonden fluisteren, adrenaline jaagt door de lichamen.
Maar natuurlijk heeft Patrice de mooiste verrassing tot het laatst bewaard. “Wie verder wil, zal lijden. Het wordt nog smaller, dan dat jullie dat tijdens de laatste twee uur hebben meegemaakt. Overweeg het heel goed.” Vier personen willen toch de moeder van alle tunnels leren kennen.
Uhlenbruch/www.uhlenbru.ch
De borstkast heeft weinig plaats
En daar kom je alleen nog maar vooruit met je armen lang naar voren gestrekt, het hoofd scheef ertussen of erop, jezelf met je tenen naar voren duwen, met je heupen schuiven en je op één of andere manier in dat benauwend kleine gat draaien. Tergend langzaam, draai na draai gaat het verder. Het hoofd nog verder bukken als de helm aan de bovenkant klem komt te zitten! Je wilt diep ademhalen, maar de borstkast heeft weinig plaats.
Nu alsjeblieft geen kramp
Opeens maakt de gang een bocht en gaat bijna in een loodrechte hoek verder. De bodybuilder met de gigantische spieren heeft hier vroeger opgegeven en is terug gekropen. Maar het is inderdaad te doen: centimeter voor centimeter draait je lichaam de hoek om en wringt zich langzaam de andere tunnel in. Nu alsjeblieft geen kramp in de kuiten, jaagt het door mijn hoofd. Napoleontische afmetingen zouden hier goed zijn. De vingers grijpen uitsteeksels en trekken mee, knie en dijbenen verplaatsen het bekken op de een of andere wijze naar voren.
Zo moet een pasgeboren baby zijn gevoelens beschrijven
Er wordt een lichtpuntje zichtbaar en beetje bij beetje schuift dit versgebakken slangenmens eindelijk uit het verduveld smalle geboortekanaal en plonst hier op een hoogte van twee meter naar buiten, opgevangen door Patrice en zijn collega’s. Bevrijd, opgelucht en je lichaam weer ontvouwd – zo moet een pasgeboren baby zijn gevoelens beschrijven, als hij die in woorden kon bevatten.
Vijftien mannen en vrouwen in bemodderde overalls stromen na tweeënhalf uur naar buiten. ‘Torsten’ blijkt een eerder smalle en bleke baarddrager te zijn. Met zware stappen gaan ze op weg naar de kleedkamer. Als mijnwerkers, die met hun dienst klaar zijn, komen ze breed benig aangelopen. Als oliearbeiders, die net een brandend boorgat hebben dichtgestopt. Of nog beter: Als astronauten die van een vlucht door een heel, heel verre galaxy terugkomen. Geen wonder, dat iemand iets beschaamd, maar trots zijn vieze wegwerp-overall in zijn sporttas stopt. Een tricot van een wereldkampioen is hiermee vergeleken helemaal niets.
Franz Lerchenmüller
Informatie
Kluterthöhle
Gasstr. 10
58256 Ennepetal
telefoon +49(0)2333/988011
Rondleidingen
De grotten kunnen alleen met een rondleiding worden bezichtigd. Er zijn verschillende mogelijkheden.
Normale rondleidingen zijn er van woensdag tot zondag met groepen tot maximaal 35 personen (€ 8 p.p.).
Kinderen vanaf 4 jaar kunnen een schat zoeken en voor kinderen vanaf 8 jaar is er een speciale avonturentour.
Deelname alleen na telefonische aanmelding.
De xx-treme-touren starten op zaterdag om 18 uur. Deze duren 2,5 uur en hiervoor is een goede mentale en lichamelijke conditie een vereiste. Overall en extra equipment worden ter beschikking gesteld. Minimumleeftijd 16 jaar, prijs € 60 p.p. Ook hier dienen deelnemers zich vooraf aan te melden.
Arrangementen en evenementen
Er worden verschillende arrangementen aangeboden.
In Zeitreise’ (€ 14) en ‘Fossilienreise’ (€ 10) zijn een bezoek aan de grotten en diverse extra’s inbegrepen.
Elke maand vindt een concert plaats met klankschalen, fluiten, gongs en trommels. Deelname € 15 p.p.
De grot wordt tevens gebruik voor speleotherapieën.
