Fietsen langs industrie-monumenten

Ben je op zoek naar industrie-monumenten? Dan is er niets mooier dan op de fiets over het traject van de voormalige ertsspoorweg en langs het Rijn-Herne-Kanaal te rijden, ook al is het met hindernissen.

Tekst: Franz Lerchenmüller

Foto: Karl Reif/Flickr

Fietsen over de spoorweg

“Ik heb de fiets die past. Dat zie ik meteen, weet je”, zegt de gezellige oudere heer in overall en haalt een huurfiets uit het rek van de fietsenstalling.  En òf hij er een kijk op heeft. De fiets is precies goed. De dagtocht kan beginnen. In een lichte motregen starten we in Bochum op weg naar de Jahrhunderthalle in het Westpark.

De hal zelf is gigantisch en als je langs de enorme glazen facade rijdt, wordt het je duidelijk, dat op foto’s de enorme afmetingen van het industriecomplex in het Roergebied niet goed overkomen. De hal werd gebouwd voor de expositie ‘Gewerbeausstellung 1902’ in Düsseldorf en daarna naar Bochum getransporteerd, waar de compressoren van de hoogovens van de Bochumer Verein erin werden opgebouwd.

Foto: Jan Eufinger/Shutterstock

Industrie contra natuur

Direct achter het park begint het ertsspoorwegtraject. Een oude, negen kilometer lange spoorwegdam, waarover treinen ooit ijzererts van het Rijn-Herne-Kanaal naar de Bochumer Verein vervoerden. In de zestiger jaren reed de laatste trein en van 2002 tot 2008 werd het traject tot fietspad omgebouwd. Een fietspad, dat hoger ligt dan het omringende gebied. Je fietst en kijkt als het ware overal overheen. Vanaf Bochum voert de weg naar de Gelsenkirchener haven. Onderweg komen we al tal van industrie-monumenten tegen. Dan gaan we naar het Nordsternpark en daarna naar het zuidoosten terug naar Bochum.

Foto: Franz Lerchenmüller

Al direct aan de start rijden we over de Erzbahnswinge, een mooie brug richting A 40, de levensader van het Roergebied. Aan de linkerzijde een volkstuinencomplex, waar op dit moment een zwerm duiven opstijgt – alsof het Roergebied zich van zijn mooiste kant wil laten zien. In een achtertuin van de wijk Carolinenglück wappert de vlag van Borussia Dortmund, bij het galvaniseerbedrijf Bochum ruikt het naar lasdraad en verhit ijzer.

Onderaan de Malakofftoren (een bepaald type schachttoren in de mijnbouw) van de Carolingenglück-mijn komen drie mannen in witte overalls naar buiten alle drie met een helm op en mijnlamp in de hand. Een beter clichébeeld van de Roerpot kun je niet hebben. Wat staat ons nog meer te wachten?

Groen en niet grijsbruin

Natuur en nog wel een heel weelderige natuur. De lila aren van de vlinderstruik lichten op tussen hazelaars, wilgen en vogelbesstruiken. Op het eind van een berkenlaantje verlaat een fazant onder protest zijn plaatsje in de zon. Eén van de vooroordelen over de ‘Pott’ – zoals het Roergebied in Duitsland ook wel wordt genoemd – kunnen we hier uit de weg ruimen: ze is groen en niet grijsbruin.

Foto: Maciej Olszewski/Shutterstock

Dan gaat het er voor korte tijd sportief aan toe: de 1,2 km lange etappe naar de mijn Hannover gaat op en neer over een paar heuvels. Omgeven door bossen en velden wacht een oude bekende op ons: in het veld staat een hoog opgemetselde Malakofftoren die ooit werd gebouwd voor de eeuwigheid van het industrietijdperk, dat inmiddels echter ook tot het verleden behoort. Tegenwoordig is het gebouw alleen nog in gebruik door valken, die er op hun nesten broeden. De helling rondom is kunstmatig aangelegd landschap, met gemaaide grasvlaktes en goed onderhouden heggen en fruitbomen.

Terug op de ertspoorwegroute vertellen in een schilderachtig vervallen kiosk een half bierflesje ‘Grafenthaler Gold’, een leeg sigarettenpakje ‘LM’ en een kleine halfpipe voor skateboarders hun stilzwijgende verhaal. Wolken jagen door de lucht en af en toe breekt de zon even door. Hoe mooi is het om door het Roergebied te fietsen en alles te bekijken wat je langs je route tegenkomt.

Foto: Bildagentur Zoonar

Lekke band met zicht op industrie-monumenten

Maar aan deze dagdroom komt snel een einde met een hobbelige nachtmerrie. De band is plat en natuurlijk heeft deze huurfiets geen plakspullen. De wijk rechts beneden, waar een Schalkevlag wappert, kan een deel van Herne zijn. “Nee, dat is Wanne–Eickel”, zegt een vuilnisman die net zijn salamibroodje verorbert. En bij het station, ongeveer twee kilometer verderop, is misschien een fietsenmaker. Misschien.

Wie zijn fiets moet duwen kijkt heel anders tegen de wereld aan. Wie duwt bemerkt de last van de onrechtvaardigheid van de hele wereld op zijn schouders. Als je duwt raak je verbitterd. Echt leuk, dit jugendstil volkstheater onder de naam ‘Mondpalast’. Maar om hier nu direct te overnachten? Beetje veel gladgemaaid gras en Duitslandvlaggen in de voortuintjes van deze oude mijnwerkerswijk. Een beetje saai, dit voetgangersgebied, een beetje verwarrend de wegbeschrijving en wel wat fietsonvriendelijk deze Wanne-Eickels.

Mijn goede humeur komt terug

Maar kijk daar, naast het station springt vanuit de verte al een bord in het oog: ‘Rad-Station’. Een vriendelijke, jonge ontdekker van de traagheid wisselt de gehavende band voor maar € 8,50. Mijn goede humeur komt langzaam terug. Waarom is deze 56 meter hoge dubbelboktoren boven mijnschacht Wilhelm 2 op weg terug naar mijn route nu ineens wèl een interessant voorbeeld van industriële architectuur?

Foto: Torwaistudio/Shutterstock

In de Grimberghaven liggen hoge schroothopen en wat daar een stuk verderop zo doodgemoedereerd over het terrein huppelt is ondanks het bruine vel geen gebruikelijk Roerpot-konijntje. Een levensechte beer banjert naar de waterplaats. Je kunt bij ‘Zoom’, de dierentuin van Gelsenkirchen als een lokkertje een paar beesten van buitenaf zien. Dit berentafereel biedt voor slechts korte tijd troost. De versnelling werkt niet meer. Er wordt nu alleen nog maar in de eerste versnelling gefietst.

Nors of toch Roerpotcharme?

Eigenlijk moet nu de laatste brug, de Grimberger Sichel, over het kanaal in zicht komen. Het was in 2010 winnaar van de gerenommeerde prijs ‘European Steel Bridges’ en volgens alle foto’s een technisch en esthetisch hoogstandje. Maar hoezo Sichel? Is ergens een bord over het hoofd gezien? Een afbuiging gemist?

Foto: Franz Lerchenmüller

Aan de andere, verkeerde kant van het kanaal, omgeven door opritten en verkeerslichten is een klein parkje, waar een oudere dame met bastaardhondje opduikt. “Wegwezen jij”, zegt ze en bedoelt hopelijk haar hond. “Waar moet je dan heen?”, vraagt ze nors (of toch met Roerpotcharme?). “Zeg maar een straat” zegt ze ontwijkend als de kaart tevoorschijn komt. Richting Nordsternpark dus. “Nordsternpark”, het gezicht betrekt. En dan zegt ze de legendarisch zin, waarvoor iedereen graag een omweg maakt: “Wir sind hier auf Schalke!” In Duitsland zijn een paar plaatsen die zo’n eigen karakter hebben, dat ze voor de bewoners een soort heiligdom zijn. Schalke is er één van.

Foto: Guy Gorek/Flickr

Fietsen langs het Rijn-Herne-Kanaal en zijn industrie-monumenten

De weg die de dame wijst is een snelweg en kan niet de juiste zijn. Snel de andere kant op. Een uur later na meerdere omwegen en intensief speurwerk blijkt het toch de juiste richting te zijn.

Fietsen langs het Rijn-Herne-Kanaal en zijn industrie-monumenten. Het is er mooi geworden de laatste twintig jaar. Er is een chique brug met twee bogen naar het Nordsternpark gebouwd, een amfitheater aan het water en een vierhonderd meter lange muur is voorzien van professionele grafitti. Ook hier was ooit een mijn en wel met de mooie naam ‘Nordstern’. In 1993 werd de kolenmijn stilgelegd en al in 1997 werd op het terrein de ‘Bundesgartenschau’, de reusachtige tuinbouwtentoonstelling, gehouden. Op de hoog uitstekende toren 2 heeft Markus Lüpertz in december 2010 een achttien meter hoge ‘Hercules’ uit aluminium laten zetten. Uit de verte lijkt het op een groothoofdig Manneke Pis.

Foto: Franz Lerchenmüller

Maar nu even geen  pauze. Een rechte trap gaat omhoog naar de Schurenbachhalde (een halde is een heuvel die is ontstaan uit afval van de mijn) in het naburige Altenessen. Bovenaan kom je op een weidse kale top van zwart zand en gruis met eromheen een ring van groene struiken. Middenin staat de ‘Bramme für das Ruhrgebiet’. Eerbiedwekkend steekt de staalplaat van Richard Serra de lucht in. Met een hoogte van 14,5 meter, breedte van 4,2 meter en een dikte van 13,5 centimeter trotseert ze sinds 1998 weer en wind en je verbaast je erover, dat hij überhaupt blijft staan. “Ich liebe dich, meine Rose”, heeft iemand op 5.8.05 geschreven. Of de liefde de roest net zo goed als het monument heeft doorstaan?

Foto: Franz Lerchenmüller

Verder in de eerste versnelling

Een ‘Bramme’ is een dikke, gewalste plaat metaal en het was vroeger het symbool voor het Roergebied. En het is nog steeds een stalen, stille getuige: het ruwste, meeste robuuste en treffende aandenken aan de tijden van vroeger, die definitief tot het verleden behoren, ondanks de aanwezigheid koeltorens, fabriekshallen en rokende schoorstenen.

Het begint te regenen. Hoogste tijd voor de terugweg naar Bochum – in de eerste versnelling. De nieuwsgierigheid heeft te lijden onder de stromende regen. De adrenaline schiet pas weer in het bloed, als het hobbelen van het achterwiel voor de tweede keer begint. Als de eenzame fietser afstapt en zijn fiets voortduwt, kletsnat van de Altenessen-moesson, gegeseld door de buien van een spectaculair Wattenscheider lage drukgebied, spoken er gedachten door het hoofd, die we hier maar beter niet herhalen. Hier niet en ook niet aan het eigenlijk bezienswaardige Rijn-Herne-Kanaal.

Meer Informatie over het fietsen langs industrie-monumenten

Meer informatie over deze en andere fietsroutes in het Roergebied op www.ruhr-tourismus.de. Hier staan ook berichten over andere industrie-monumenten.

Op veel plaatsen in het Roergebied staan huurfietsen, die gehuurd kunnen worden om de industrie-monumenten te bezoeken. Hiervoor is een eenmalige registratie op internet nodig (€ 3), daarna kan de fiets per mobiele telefoon worden gehuurd (€ 1 per 30 minuten, € 9 per dag).

www.metropolradruhr.de

Ook zijn er verhuurmogelijkheden in het gehele Roergebied voor tochten met extra service als bagagetransport, reparatieservice, huur van een tandem of navigatieapparatuur. www.revierrad.de