Kwelders zijn kilometers brede stroken land, doortrokken met geulen en kreken waar het water bij eb en vloed in- en uitstroomt. Een indrukkende hoeveelheid planten heeft zich hier een weg gebaand door het zoute water en de extreme straling van de zon. Sommige kruiden uit de kwelders aan de Noordzeekust staan zelfs op het Duitse menu.
Tekst: Lisa-Kristin Erdt
Unieke leefwereld aan de kust
Als in de zomer de zon boven de kwelders aan de Noordzeekust staat, ontwaakt in deze unieke biotoop het nieuwe leven. Dit bijzondere leefgebied strekt zich voor ons uit tot Denemarken, langs de kust van Sleeswijk-Holstein. Het is een van de grootste in zijn soort in de hele wereld.
© Nina Rademacher
De planten die op de kwelders groeien zijn overlevingskunstenaars. Bij stormvloed wordt het dichte groen overspoeld door het zoute water van de Noordzee. Planten als lamsoor of slijkgras hebben speciale mechanismen ontwikkeld om met het zout om te kunnen gaan. Ze verdunnen het, slaan het op en leiden het in de vorm van fonkelende, flinterdunne zoutkristallen weer naar buiten.
© Nina Rademacher
Tips voor bezoekers: als je de kwelders met al je zintuigen wilt beleven, moet je je aansluiten bij een tour met gids. Plaatsen als de natuurbelevingsruimte St. Peter-Ording, het Salzwiesenlehrpfad (kwelderleerpad) op de Hamburger Hallig en de Stockenstieg bij de vuurtoren Westerhever hebben openbaar toegankelijke paden, waarop de bezoekers de kwelders kunnen leren kennen.
Van de kwelder naar de keuken
Een van de bekendste kruiden uit de kwelders is zeekraal, ook Salicornia genaamd. De kleine groene stengels zijn knapperig en smaken zoutachtig, peperachtig-scherp en aangenaam zurig. Goed nieuws voor iedereen die niet in het Noordzeegebied woont: dit kruid kent niet alleen zijn gewone leefomgeving, maar is in iedere speciaalzaak te krijgen. Rauw of licht geblancheerd in een salade, of als knapperig bijgerecht bij visgerechten met wat olijfolie, een vleugje citroensap en wat kruiden, het is altijd poëzie.
© Nina Rademacher
Waar de zeekraal er qua smaak bovenuit steekt, scoort de strandalsem met zijn heerlijke geur. Zijn zoetig-kruidige aroma valt al op voor je de zilverachtig-wit glanzende planten ziet. Geen wonder dat deze aromatische eigenschappen pure inspiratie zijn voor destillateurs: met dit kruid worden de lekkerste soorten kruidenschnaps samengesteld.
© Maike Otto / TMS Büsüm
Rauw ruikt het naar chloor, knoflook en een beetje naar schimmel – dat klinkt nog niet bepaald aanlokkelijk. Toch is strandzoutgras of schorrenzoutgras een ander opmerkelijk kruid uit de kwelders (en na het koken ruikt het beter). Optisch lijkt het op dikke bieslook, maar het is niet hol en feller van kleur. In Oost-Friesland wordt het strandzoutgras gekookt en in het voorjaar gegeten als Röhrkohl – maar pas op, ongekookte plantendelen zijn giftig.
Vroeger was zeeweegbree een wijdverbreide groente, omdat hij rijk is aan voedingsstoffen en qua smaak aan spinazie doet denken. Maar het zou geen kwelderkruid zijn als het niet een onverwisselbaar zoutachtige smaak zou hebben. Dus als je zeeweegbree rauw in de salade wilt verwerken of wilt koken als spinazie, moet je spaarzaam omgaan met zout.
© Martin Stock / LKN SH
Natuurlijke kustbescherming en leefruimte
Kwelders zijn niet alleen goed voor de maag, maar ook voor het milieu: omdat ze worden doorkruist door geulen en kreken zijn het veilige plaatsen voor de kweek van jonge vissen en nestelplekken voor vogels, dus als het ware een natuurlijke kustbescherming. Voor de dijk van Sleeswijk-Holstein en op de Halligen liggen meer dan 13.000 hectare kwelder, die tot het invoeren van de beschermde status als Nationaal Park en Natuurlijk Werelderfgoed van UNESCO grotendeels door schapen werden begraasd. Dat is inmiddels op bijna de helft van de kweldergebieden niet meer het geval.
