Eerst de pest, daarna corona, nu het succes

Wegens de pandemie moest Oberammergau zijn passiespelen uitstellen tot 2022. Dat betekende lang wachten op het evenement-der-evenementen van Beieren. Als je zin hebt, kun je je nog haasten om de passiespelen mee te maken en natuurlijk het heerlijke berglandschap van de regio Opper-Beieren te ontdekken. Je hebt nog tot 2 oktober.

De pest heeft Oberammergau de passiespelen gebracht, het nieuwe coronavirus heeft ze weer afgepakt. Maar nu loopt het spektakel weer met succes en trekt het bezoekers uit de hele wereld. Maar wel van voren af aan.

Het is 400 jaar geleden dat de Zwarte Dood ook tot diep in Beieren woedde. In hun vertwijfeling wendden de bewoners van Oberammergau zich tot God en beloofden voortaan iedere tien jaar het leven en lijden van Christus na te spelen, als de pest ze maar met rust zou laten. Dat hebben ze consequent volgehouden. Alleen oorlogen betekenden af en toe een streep door de rekening. En daarna de coronacrisis.

De spelen, die in 2020 waren gepland, moesten worden uitgesteld tot Okober 2022.

De teleurstelling in de plaats was groot en de financiële gevolgen waren nauwelijks te overzien, want de Passie is van grote economische betekenis voor Oberammergau. De hotels zaten met lege bedden en de handelaars met overvolle opslagplaatsen, waarin de onbruikbare souvenirs met het logo van 2020 zich opstapelden. Ook de bewoners die meespeelden, werden getroffen. Ze hadden onbetaald verlof opgenomen en in tijd dat ze niet werkten, zouden ze hebben geleefd van de gages voor de toneelspelers. Maar een ding was duidelijk voor de Oberammergauers: wat ze anders op de bühne brengen, moesten ze nu, in de ergste fases van de coronacrisis, in het dagelijks leven laten zien. Tenslotte spelen ze al sinds 1634 de geschiedenis van de man wiens boodschap ook na 2000 jaar nog krachtig en hoopgevend is.

Alles is toch anders vandaag

Sowieso kan de Passie intussen flexibel en op vele manieren worden geïnterpreteerd, zoals het voorbeeld van de 22-jarige Cengiz Görür onder meer laat zien. Hij speelt de verrader. Een moslim, midden in het aarts-katholieke Oberammergau. In de laatste decennia heeft het passiespel de ene revolutie na de andere meegemaakt. En de schuld daarvan is de almachtige, die zelfs van getrouwde vrouwen – wat een vergrijp – Maria, de moeder van god maakt.

fotos: Gabriela Neeb

Het gaat om spelleider Christian Stückl, die sinds 1990 aan de touwtjes trekt in Oberammergau. Hij kiest de deelnemers, die in Oberammergau moeten zijn geboren of daar minstens 20 jaar wonen, persoonlijk uit. Dat geldt in het bijzonder voor de 21 hoofdrollen, die dubbel bezet zijn. Stückl, die hiernaast ook intendant is aan het Münchener Volkstheater, heeft dat voorrecht meteen aan het begin van zijn aanstelling al bevochten. Dertig jaar later heeft hij met heel andere problemen te kampen. Te veel vrouwen. ‘Dat probleem wordt iedere keer groter’, zegt Stückl en steekt eerst eens een sigaret op. Hij last vele rookpauzes in. Als je met hem spreekt, moet je geduld hebben. Het vrouwenprobleem zal hij nog toelichten.

De verantwoordelijken benadrukken graag het sociale en integrerende effect van de spelen, dat zonder twijfel ontstaat als bijna alle inwoners in de loop der jaren samen aan het succes van een project werken. Het halve dorp, ongeveer 2500 volwassenen en kinderen, doet mee. Eerst staan maandenlange repetities op het programma, daarna wordt een halfjaar lang vijf keer per week de passie gespeeld. Een opvoering duurt ongeveer vijf uur, met een pauze van drie uur.

Die is er vooral om de bezoekers een time-out te gunnen. De meesten overnachten in plaatsen in de omgeving en moeten per bus of auto terug naar het hotel, waar het diner wacht. Ook de restaurants in Oberammergau hebben zich nauwgezet op dit venster van drie uur ingesteld. De toeristenorganisatie verkoopt de tickets als onderdeel van arrangementen met een of twee overnachtingen. Tenslotte moet de gast ook de Ammergauer Alpen leren kennen en er in het ideale geval zo door worden gegrepen dat hij terugkomt als er geen passiespelen zijn, of überhaupt komt als de spelen niet doorgaan.

Zo zetten ze in Oberammergau in op rustig wandel- en fietstoerisme

Of je gaat meteen zitten om gefascineerd naar de Zugspitze te kijken en naar zijn ‘steenrijke’ buren aan de linker- en rechterkant. En natuurlijk zijn in dit milde gebergte ook mountainbikers en e-bikers actief. Weliswaar laat de markering nog te wensen over, maar er is wel een groot wegennet, dat aan de traditionele bosbouw te danken is.

foto: Florian Wagner

De traditie is in Oberammergau geen pr-bedenksel om toeristen te lokken. Ze wordt geleefd en geliefd door de locals. Het zijn nuchtere mensen die vasthouden aan wat hun voorouders met veel moeite hebben opgebouwd en eeuwenlang hebben weten te behouden. Het bewustzijn van wat van oudsher is overgebracht is diep verankerd in de Oberammergauer ziel. Een voorbeeld daarvan zijn de houtbewerkers die snuffelcursussen of seminars van een week aanbieden. Ze zijn daarmee niet uit op de snelle euro, er gaat vooral de eerlijke bedoeling achter schuil om hun gasten een stuk Oberammergauer geschiedenis bij te brengen. Tenslotte was er vroeger nauwelijks vruchtbare grond, maar wel genoeg bos, dat verschillende beroepen deed ontstaan en een broodwinning bood.

Veel meer dan theater alleen

En hoe serieus de Overammergauers traditie en plicht nemen, laten uiteindelijk ook de passiespelen zien, die alleen in heel sporadische gevallen uitvielen, als er eens een oorlog tussenkwam of de overheid een verbod uitvaardigde. Ook dat onderscheidt Overammergau van andere passieplaatsen waar onderbrekingen decennialang of zelfs eeuwen konden duren. Passiespelen waren in het door de pest besmette Europa van de 17^de eeuw namelijk geen zeldzaamheid. Tegenwoordig telt de vereniging ‘Europassion’ meer dan 80 plaatsen in 16 landen, waar Jezus opnieuw met regelmatige tussenpozen sterft. Maar nergens anders werd al 400 jaar bijna altijd doorgespeeld.

foto: Arno Declair

In Oberammergau daarentegen, nemen ze de zaak altijd heel serieus. De traditie mag niet worden veranderd. Stückl voelde die weerstand vooral in 1990 en 2000, toen hij protestanten en vrouwen dragende rollen gaf. Er brak een opstand uit tegen de opstandige. Tegenstanders kalkten dreigementen op de gevel van zijn huis, de katholieke priester begon een handtekeningenactie om van hem af te komen. ‘Terwijl hervorming juist de basis is om traditie te kunnen behouden’, zegt Stückl, en drukt een peuk uit. Hij heeft eindelijk tijd om het fundamentele probleem duidelijk te maken: ‘Intussen solliciteren veel meer vrouwen als mannen voor de belangrijke rollen. Maar ik kan van die vrouwen geen romeinse soldaten maken of ze als Jezus aan het kruis laten nagelen.’ Zo veel revolutie gaat zelfs een Christian Stückl te ver.

Heenreis

Met de trein vanaf/via München en Murnau (overstap) naar Oberammergau. Met de auto hetzij via de A7 (afrit Nesselwang) of via de A8 tot Augsburg-West en verder over de B 17/B 23. Via München over de A95 of B2.

Overnachten

Alte Post: het driesterrenhotel is een betrouwbare accommodatie. De kamers zijn voor een deel gereneoveerd, de maaltijden typisch Beiers, dat wil zeggen: hartig. DK met ontbijt vanaf 79 euro, www.altepost.com

Hotel Fux: het hotel (3 sterren) heeft ook vakantiewoningen in de aanbieding. Het beschikt over een klein wellnessgedeelte en een speelkamer voor kinderen. Dk met ontbijt vanaf 70 euro. www.hotel-in-overammergau.de

Passiespelen

Tot 2 oktober zijn er ongeveer 1000 uitvoeringen gepland (maandag en woensdag wordt er noet opgetreden). Tickets en arrangementen voor 2020 kunnen worden omgeboekt voor 2022. Een formulier (PDF-download) staat klaar op www.passionsspiele-oberammergau.de.

Algemene informatie

Ammergauer Alpen Gmbh, die ook deze reis heeft mogelijk gemaakt: www.ammergauer-alpen.de