Insel Hombroich: kunst, architectuur en natuur

Ongeveer 60 kilometer ten oosten van Roermond ligt een kunstzinnig vormgegeven natuurparadijs waar middenin kunstwerken uit verschillende eeuwen en culturen zijn te bewonderen. Het Museum Insel Hombroich is een spannende mengeling van kunst, architectuur en natuur.

Tekst: Carla de Hoog-Broeksteeg

De kunstverzameling van het Museum Insel Hombroich bij Neuss wordt samen met het Raketenstation Hombroich en het Kirkeby-Feld beheerd door de in 1997 opgerichte Stichting Insel Hombroich. Deze stichting ontstond op initiatief van Karl-Heinz Müller (1936–2007), zoon van een fabrieksarbeider die zich opwerkte tot een succesvol industriemakelaar. Met zijn goed verdiende geld investeerde hij in kunst en kunstprojecten.

Aanvankelijk verzamelde Müller Oost-Aziatische keramische kunstwerken. Later breidde hij zijn focus uit tot moderne en hedendaagse kunst van bijvoorbeeld Hans Arp, Kurt Schwitters en Gotthard Graubner. Toen Müller zijn droom van een museum in de natuur wilde realiseren, stuitte hij aanvankelijk op de nodige weerstand. Of je een rijke vastgoedmakelaar zomaar kon vertrouwen, dat was maar de vraag, zo vond men. Uiteindelijk vond hij in 1982 tussen Holzheim en Kapellen bij Neuss een geschikt gebied voor zijn ideeën. Hij kreeg toestemming om op het deels verwilderde voormalige park, deels voor de landbouw geëgaliseerde rivierlandschap het Museum Insel Hombroich te verwezenlijken.

Ontmoetingsplaats

Maar het museum mocht niet alleen maar een ‘simpele’ presentatie van een kunstverzameling worden. De plannen van Müller gingen veel verder dan dat en waren rijk aan ideologische denkbeelden. Het museum moest een plaats worden waar mensen elkaar door en dankzij de kunst konden treffen. Hombroich zou behalve museum een toevluchtsoord voor kunstenaars moeten zijn, een landschap en plaats voor architectuur en voor literaire, filosofische en muzikale evenementen. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat de aspiraties van Müller niet beperkt bleven tot het Museum Insel Hombroich. In 1994 werden ook de vroegere NAVO-raketbasis en het zgn. Kirkeby-Feld aan het areaal toegevoegd.

Museum Insel Hombroich

Museum Insel Hombroich

Behalve de collectie kunstwerken spelen de architectuur, het landschap en de natuur een bepalende rol in het wereldwijd unieke concept van het Insel Hombroich. Het gebied is behalve door de oprichter en bedenker Karl-Heinz Müller ontwikkeld door een aantal kunstenaars. Gotthard Graubner was verantwoordelijk voor de installatie van de kunstcollectie. Erwin Heerich ontwierp de ‘begaanbare’ sculpturen. En landschapsarchitect Bernhard Korte nam het landschappelijke concept voor zijn rekening. Omdat het uitgangspunt was om de kunst in samenspel met de natuur zo oorspronkelijk mogelijk te laten overkomen, zag men zoveel mogelijk af van het gebruik van kunstlicht, bewegwijzeringen, hekken en andere obstakels.

De permanente kunstcollectie bestaat uit archeologische kunstwerken van verschillende culturen uit Oceanië, Azië, Afrika en Amerika en moderne en hedendaagse kunst en gebruiksvoorwerpen van bijvoorbeeld Paul Cézanne, Henri Matisse, Bart van der Leck, Alberto Giacometti, Yves Klein, Gustav Klimt en Gerrit Rietveld. De collectie is ondergebracht in tien zogenaamde ‘begehbare Skulpturen’, zoals de gebouwen van Erwin Heerich worden genoemd.

Tomas Riehle

Deze bouwwerken met hun overwegend geometrische vormen architectonisch zijn weliswaar sober, maar tevens prachtig van ontwerp en op geweldige wijze in het landschap geïntegreerd. Dit geldt ook voor de enorme beeldhouwwerken van o.a. Anatol Herzfeld, Michael Growe, Eduardo Chillida en Heinz Baumüller. Doordat de natuur er nogal verwilderd uitziet, zou je kunnen denken dat deze niet wordt onderhouden. Niets is minder waar. Een klein legertje van vrijwilligers zorgt ervoor dat de historische plantenbestanden en de exotische planten die nog dateren uit de tijd dat het gebied als park in gebruik was, uitbundig kunnen groeien en bloeien.

Door de ligging tussen zijarmen van de rivier de Erft is het terrein rijk aan water. Omringd door oeroude bomen en bijzondere planten ligt een vijver, een oase van rust, waar je gemakkelijk een uurtje alleen maar luisterend en kijkend kunt zitten. In het cafetaria, ook weer een begaanbare sculptuur, kan de bezoeker kiezen uit een aantal eenvoudige, grotendeels zelfgemaakte hapjes en drankjes, die deels bij de entreeprijs zijn inbegrepen. Ook dit past weer helemaal in de filosofie van Hombroich.

Raketenstation Hombroich

In 1994 werd de voormalige raketbasis van de NAVO aangekocht als aanvulling op het museum. Dit gedeelte moest een toegevoegde waarde vormen, als plaats voor de ontwikkeling van kunst en architectuur en als leef- en werkruimte voor kunstenaars en wetenschappers. Aan de verbouwing en renovatie van de militaire gebouwen hebben meerdere architecten meegewerkt. Voor het publiek fungeert het Raketenstation Hombroich als ruimte voor exposities, concerten en evenementen. In het gastenhuis Kloster bevinden zich veertien kamers om te overnachten. Hier kunnen bijvoorbeeld workshops of seminars voor bedrijven worden gehouden, maar ook privébezoekers vinden er bij voldoende capaciteit een slaapplaats. In een gemeenschappelijke keuken kunnen de gasten een maaltijd voor zichzelf bereiden.

Tomas Riehle

Kirkeby-Feld

Het Kirkeby-Feld, het naar Per Kirkeby benoemde onderdeel van Hombroich, bestaat uit vijf gebouwen die door deze Deense kunstenaar werden ontworpen. Hier worden tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd en er bevinden zich tevens collecties van het literatuur- en kunstinstituut Hombroich. In het Feld-Haus heeft het Clemens Sels-Museum in Neuss een buitenvestiging waarin een museum voor populaire drukgrafieken is gevestigd.

Museum Insel Hombroich

Informatie

Museum Insel Hombroich, Raketenstation Hombroich en Drei Kapellen / Kirkeby-Feld
www.inselhombroich.de
Feld-Haus – Museum für populäre Druckgrafik
www.clemens-sels-museum-neuss.de

Alle onderdelen van Hombroich zijn op loopafstand van elkaar bereikbaar.