Prignitz en de pracht van de Elbe

Waar ligt de Prignitz? Ook veel Duitsers weten deze lieflijke landstreek niet te vinden. De regio in het noordwesten van Brandenburg fascineert met prachtige oeverbossen, een fantastische en zeldzame fauna en geweldige uitzichten over de Elbe. Vaak kun je helemaal alleen van dit natuurschoon genieten.

Tekst: Frank Störbrauck

Fietsen langs de Elbe

Poeh. Wie had dat gedacht? Eind augustus laat de zomer zich nog een keertje van haar mooiste kant zien. De thermometer staat boven de dertig graden en de zon brandt. Maar we geven niet op. We fietsen verder, steeds verder langs de Elbe. We passeren bomen die vol hangen met appels en struiken die zijn afgeladen met dikke bramen. Links staan vissers geduldig op de oever te wachten tot een vis in het smakelijke aas bijt. Driehonderd meter verderop plonst een gezin langs de oever van de rivier in het water rond.

Rechts van de weg, direct onderaan de dijk liggen grote huizen met nog grotere tuinen. Soms staan ze zo dicht naast elkaar dat het lijkt alsof ze zich nu al voorbereiden op de komende herfst en zich tegen elkaar aan vleien om het niet te koud te krijgen. Zo mooi, zo harmonisch en zo fantastisch is het hier en zo stil. Andreas Haas is één van degenen die ook van het geweldige fietsdecor profiteert. ’s Middags komen we langs zijn theetuin in het dorp Mödlich. De uitspanning draagt de eenvoudige, maar geografisch toepasselijke naam ‘Am Elbdeich’. In deze idyllische, groene oase is plaats voor 30 gasten.

Frank Störbrauck

Uitgeputte fietsers

“Ja, met de fietsers verdienen we ons levensonderhoud”, zegt Haas terwijl hij de filterkoffie opgiet en een stuk appeltaart over de toonbank van zijn tuinbar aangeeft. Natuurlijk is de taart zelfgemaakt. Wie moe van de fietstocht aankomt en een dak boven het hoofd zoekt, heeft de keus uit vier eenvoudige kamers en twee vakantiewoningen. De meeste gasten blijven twee tot drie dagen. Als je hier overnacht, spaar je je de weg van en terug naar de Elbe, die direct aan de andere kant van de dijk ligt. Handig als je na het ontbijt meteen op de fiets wilt stappen.

Dit kunnen Dirk Wolters en zijn partner Annett Senst bevestigen. Zij zijn in 2009 verhuisd naar het dorp Unbesandten, dat een paar kilometer verderop ligt en runnen hier het hotel-restaurant ‘Alter Hof am Elbdeich’. Overdag fietsen hun gasten over de Elbedijk en bewonderen de flora en fauna, bezoeken Burcht Lenzen of Wittenberge of beleven de stilte tijdens een wandeling rondom het nabijgelegen Rudower meer. ’s Avonds komen ze naar het restaurant en proeven de kostelijke gerechten, die Dirk en Annett op tafel toveren.

A. Liebich

Streekproducten

Er wordt gekookt volgens het principe van een ayurvedische keuken, legt Senst uit: “Wij bereiden de gerechten zo, dat ze niet alleen goed smaken, maar ook gezond zijn. Wij voeren onze manier van leven door in onze kookstijl. Het is daarom logisch dat we om te koken producten gebruiken die hier uit de omgeving komen. Als we niet in deze streek zouden kopen, zouden we het idee hebben hier niet te leven. We willen hier bestaan en leven van datgene wat de streek opbrengt.” Deze filosofie vind je terug op de menukaart: wildplank met verschillende kleine wildgerechten, gekruid met laurier en tijm, gebakken paddenstoelen, rodekool met appel en aardappelknoedels. Of toch liever filet van Mecklenburgse meerval in zeezout met wortelstiftjes of koolraap, sinaasappel en olijfolie, gecombineerd met gekookte aardappelen? Om te watertanden!

Trekvogels en ooievaars

Voordat we plaatsnemen aan de fraai gedekte tafel, wil ik toch even weten hoe het leven aan de Elbe er zoal uitziet. Bij het antwoord stralen Dirks ogen. Ik merk dat ik een gevoelige snaar heb geraakt. “De Elbe is onze lust en ons leven. We kunnen samen met gasten op blote voeten langs de Elbe lopen. En als er 200.000 trekvogels overvliegen, is dat een belevenis die je eigenlijk een keer in je leven moet hebben meegemaakt”, vertelt Wolders enthousiast. Hij adviseert dan zijn gasten in de schemering met een fles wijn aan de Elbe te gaan zitten en te luisteren naar alles wat daar gebeurt.

Jan Schormann

Bezoekers die bijzondere vogels willen waarnemen, zijn hier in de Prignitz op het juiste adres: wilde ganzen en wilde zwanen foerageren hier in gigantische aantallen. Vis- en zeearenden cirkelen boven het Elbedal en langs de oever van de rivier kun je met wat geluk ijsvogels of bevers te zien krijgen. Het dorp Rühstadt herbergt de grootste populatie ooievaars van Europa. Als de ranke vogels in het voorjaar aankomen, trekt dit behalve vele ornithologen een stroom van toeristen aan. Het dorp profiteert enorm van dit natuurspektakel; er komen per jaar ongeveer 40.000 bezoekers om deze gracieuze dieren te bekijken.

Burcht Lenzen

De volgende morgen ontmoeten we Susanne Gerstner. Zij is wetenschappelijk medewerkster van het Oever-ecologisch Centrum van de Bond voor Milieu en Natuurbescherming Duitsland (BUND) en heeft haar kantoor in Burcht Lenzen. Dat lijkt misschien vreemd, maar in de DDR-tijd was de burcht een seniorenhuis. Na de val van de Muur kregen de voormalige eigenaren hun grondstuk terug en schonken het aan de BUND, met de wens dat de burcht behouden blijft en wordt gebruikt voor milieu- en natuurbeschermingsdoeleinden. En dat is het geval bij Susanne Gerstner en haar medewerkers. Ook voor toeristen hebben ze aanbiedingen samengesteld: Je kunt in de burcht overnachten, je in het bezoekerscentrum laten voorlichten of een rondleiding met een gids in het biosfeerreservaat ‘Rivierenlandschap Elbe-Brandenburg’ meemaken. Van de Prignitzer Elbe-oevers behoren 53.000 hectare tot het UNESCO biosfeerreservaat dat tussen Havelberg en Dömitz ligt.

Dieter Damschen

Als je goed naar Susanne Gerstner luistert, merk je dat ze hier in haar element is. Ondanks de wind, die hier flink over de dijk blaast, laat de biologe foto’s zien en vertelt ze over het Elbe rivierenlandschap (“een fascinerende biotoop”), de verlegging van de dijk (“het belangrijkste project voor de regio”), de vochtige, groene uiterwaarden (“deze gebieden zijn in Duitsland en Midden-Europa zeldzaam geworden”), de grienden (“een natuurlijke waterzuivering, die bijdraagt aan een betere kwaliteit van grond- en drinkwater”), de uitbreiding van het oeverbos (“voornamelijk iepen en essen”) en de dierwereld (“veel zeearenden en ooievaars”).

Wilde paarden

Vol verbazing ontwaart de groep in de verte een kudde wilde paarden. Het zijn Liebenthaler paarden, een kruising tussen Scandinavische fjordenpaarden en tarpanen. Ze kijken lief uit hun ogen. Helaas hebben we niet genoeg tijd om erheen te lopen en ze even te aaien. “Dat ze zich laten aaien is zeker niet ondenkbaar”, zegt Gerstner, “ze zijn heel nieuwsgierig en bijna aanhankelijk.” Nadat we veel over de flora en fauna hebben ervaren gaan we verder op weg naar Wittenberge. Hoewel de stad slechts 17.000 inwoners telt, is het het culturele centrum van de Prignitz. In de stad zijn de getuigen van het industriële verleden duidelijk aanwezig: De oude oliefabriek met de reusachtige opslaggebouwen en de torens van de Singerfabriek. Wittenberge ligt ongeveer in het midden tussen Hamburg en Berlijn en hier stoppen zelfs ICE-treinen.

Frank Störbrauck

Veel toeristen die Berlijn bezoeken, komen naar Wittenberge om wat van de industriële geschiedenis te zien. De meesten blijven slechts één dag in de stad. “Dat is duidelijk veel te kort”, meent Jürgen Schmidt, die ons voor een culinaire rondleiding heeft uitgenodigd. Hij speelt voor deze gelegenheid de rol van Salomon Herz, een joodse koopman, die in de 19e eeuw een belangrijke bijdrage leverde aan de industriële opleving van Wittenberge. Schmidt doet de rondleiding – zoals dat gebruikelijk is bij Wittenbergse gidsen – geheel in stijl in een Biedermeier rokkostuum. Al snel snijdt hij het onderwerp ‘Elbe’ aan: “Vroeger was de Elbe helemaal niet geliefd. Iedereen trok weg van de Elbe. De Elbe betekende vuil, machines en stinkend afval. Het woord duurzaamheid was nog niet uitgevonden. Tegenwoordig wordt daar heel anders over gedacht en heeft de Elbe weer een grote aantrekkingskracht op de mensen. En dat is goed voor ons”, grijnst hij en loopt verder.

Oude oliemolen

De Alte Ölmühle ligt direct aan de Elbe. In de Beach-Club, die erin is gevestigd is, wordt met zand, parasols en loungemuziek een echt vakantiesfeertje gecreëerd. Ook Lutz Lange draagt zijn steentje bij aan de stroom toeristen die naar Wittenberge komen. Sommigen in de stad beweren dat dit een heel belangrijke bijdrage is, anderen fluisteren zachtjes dat hij te veel macht heeft. Lange kocht enkele jaren geleden de overblijfselen van de oude oliemolen, een groot – als monument beschermd – complex van rode baksteen. De afgelopen jaren heeft Lange de gebouwen stuk voor stuk gesaneerd.

In 2009 werd als eerste de brouwerij geopend, waar vandaag de dag in grote koperen brouw- en kookketels drie soorten van het gerstenat worden gebrouwen en die hier ook van het vat worden getapt. “Doordat HerzBräu niet gefilterd wordt, blijven alle voedingsstoffen in het bier behouden”, legt Lange uit. Ook in het restaurant van de brouwerij vind je bier terug: op de menukaart staat bijvoorbeeld filet van Prignitzer varken in een hammosterdmantel met een biersaus van HerzBräu. Wie wil kan hier ook een paar dagen overnachten. Het in 2011 geopende hotel beschikt over 64 bedden in één- en tweepersoonskamers, appartementen en suites. De gasten hebben een uitzicht over de Elbe met de strandbar, ligstoelen en beachvolleybalveld, of kijken uit over het Elblandpodium en de enorme pakhuizen. Daarin heeft Lange een klimpark en een vier meter diep duikbekken laten bouwen. Of ik zin heb nog wat te doen? Daar bedank ik voor; ik ben veel te moe. Ik pak mijn rugzak en verdwijn over het grasveld naar het water. De Elbe heeft lang genoeg op mij gewacht.

Informatie

Bereikbaarheid
Wittenberge is met openbaar vervoer te bereiken in 6 uur en 40 minuten vanaf Amsterdam via Hannover met een keer overstappen in Stendal. www.bahn.de

Overnachten
Hotel Alte Ölmühle, www.oelmuehle-wittenberge.de.

Toeristische informatie
Tourismusverband Prignitz, www.dieprignitz.de.
Het bezoekerscentrum van Burcht Lenzen, is van april tot oktober dagelijks van 10 tot 18 uur geopend. www.burg-lenzen.de